БИРЖА ВА НАМУДХОИ ОН. Мехнат биржа


Univer.tj. БИРЖА ВА НАМУДХОИ ОН

29 06 2017      admin       Пока нет комментариев

                                НАЌША

САРСУХАН…………………………………………………………4

 

БОБИ I. БОЗОРИ КОЃАЗЊОИ ЌИММАТНОК. БИРЖАЊО……6

1.1 Биржа, моњият ва шартњои амалиёти бозор……………..…6

1.2 Вазифањои биржањо ………………………………………..13

1.3 Бозор ва раќобат…………………………………………….14

 

БОБИ II. ЗЕРСОХТОРИ БОЗОР ВА НАЌШИ ОН ДАР ИНКИШОФИ ИЌТИСОДИЁТИ МИЛЛЇ…………………………..…17

2.1 Таркиби бозор, меъёр ва омилњои муайянкунандаи он талаботу пешнињод…………………………….……………….18

2.2 Идораи истењсолоти моли чигуна буда метавонад………..20

2.3 Мол–ягонагии зиддиятњову хислатњост……………..……22

 

ХУЛОСА ……………………………………………………………24

АДАБИЁТ ……………………………………………………….25

 

 

 

Сарсухан

       Тахлил  ва  тадкики  ходиса  ва  равандхои  иктисоди  дар  сатхи иктисоди  Милли  (Макроиктисод),  аз  чониби  аксарият  кадр карда  шудааст,  сарогоз  аз  чониби  Франсуа  Кенэ,  ки  бештар тахти  “Чадвали иктисодии Кенэ”  машхур  аст,  ва  минбаъд классикони  “Иктисоди сиёси” (А. Смит, Д. Рикардо, У. Петти ) анчом  дода  шуда ,  бо  таври  махсуси  илми  дар  “Чадвал” – и К.  Маркс  сарчамъи  худро  ёфтааст.

Соли  1924  Чумхурии  мухтори  Точикистон  дар  хайоти Узбекистони  ташкил  карда  мешават. Хамон  солхо  дар  хоки Точикистон  кушишхои  оиди  бунед  гардонидани  иктисодиети мамлакат  татбих  карда  мешуданд,  ки  инро  ибтидои  эхеи таърихи  халки  точик  ва  давлатдории  вай  хисоб  мекунад.

Дар  ин  замони  навсозио  истиклолият  хали  точикистони навбунед  назар ба тамоми мамолики дигар бадтар буд, чунки бухрони шадиди сиёсату иктисодиёт ва хаёти мардумонро комилан фаро гирифта, ватанро ба зиддияту халокатхои сершумор дучор гардонида буд.

Мардумон ба вазъи кашшокию нодорами афтоданд, гуруснагии кариб саросар мамлакатро фаро гирифта буд. Дар хамин тарик мархила, махсусан таи солхои 1993- 1996 Созмони Миллали Мутахид, ташкилоти умумии чахони, давлатхои бузург, мамлакатхои хамсояи дуру наздик бахри ба эътидол овардани вазъи сиёсии мамлакат бо хукумат кумакхо расонида, кушишхои сулхчуёна ба харч медиханд.

Ин сабакхо то хамон андоза беназиранд, ки мислашро дар таърихи башар дучор наомада буданд.Хиссагузори ин бурдборихои навину беназир фарзанди содики ватан, рахнамошо илхомбахши он Рахмонов Э. Ш. махсуб меёбад.

Холо таи дахсолаи дуюм Чумхурии Точикистони cохибистиклое пешоруй муносибатхои иктисодии бозоргони карор дорад Дар ин мархила мавкеи чахонбинию   тавакури иктисодии чомеа назарнамо Баланд мегардад.  Китоби зайл, ки дар он масалахои намоёнтарини  назарияи  иктисод  возеху равшан  мутобики  стандартхои давлатии  таълим ва системаи тачрибавии  таълими кредитии акс ёфтаанд, чавобгуй такозои замон мебошад.

 

 

БОБИ I. БОЗОРИ КОЃАЗЊОИ ЌИММАТНОК. БИРЖАЊО

1.1 Биржа, моњият ва шартњои амалиёти бозорї

         Мо  бештар  рафти  таърихи  пайдо  шудани  пулхою  пулхои когазиро  ба  таври  мухтасар  баён  карда  будем.  Албатта,  шаклу намуди авалю пештари онхо пулхои когази, ухдадорихои карзи,векселхо, аксияхо (хуччатхои саххомия), облигатсия, заёмхо (вомбаргхо), лотореяхо, купонхо, чекхо, чиптахо ва монанди инхо мебошад.

Пеш аз хама таии мафхуми когазхои киматнок тамом хуччатхо фахмида мешавад, ки бо ин ё он намуд озодона хариду фуруш карда мешаванд. Аз баски пулхои когази шакли махсуси пулхо мебошанд ва аз солхои 30 – уми асри 20 – ум дар муомилоти мамолики чахон бе моена истифода мешаванд.

Хиссаи асоси когазхои киматнок, векселхо, чекхо ухдадорихои карзи мебошанд. ибтидои пайдошавии онхо чунин буд, ки сохибкорон, корчаллонон байни хамдигар робитахои иктисоди доштанд. Намуди дигари когази киматнок аксияхо- хуччатхои сахмияви мебошанд. аксияхо нишон медихад ки сохибкоре ё саромоядоре маблаги муаянро бахри ташкили ширкат, корхонахои саххоми сарфкарда аст, дар ивазашба вай аксия додаанд.

Назарияи иктисоди холо нархи бозори харриду фуруши сахмияхоро такрибан хисоб мекунанд. Арзиши номии саххомияхоро одатан даруи худи хамон хуччат дарч мекунанд ва мавриди нав ташкил шудани ширкат ба сахмдорон мувофики хамон навиштачот мефурушанд. Минбаъд сахмияхо дар бозори когазхои киматнок, ки номи биржаро доранд, озодона харида ва фурухта мешаванд. Дар холатхои мутадил курби саххомия бо ёрии бахамдигар муовизат кардани фоидаи сахомия (дивиденд) ва фоизи карз дарёфта мешавад.

Курби сахмия – нархи чории бозории когазхои киматнок – сахмияхо дониста мешаванд.

 

Ннс xД

Ка = ——————

Фк

Дар ин чо:

Ннс – нархи номии сахмия;

Д —  дивиденд;

Фк-фоизи карз;

Рохи дигари муаянд  кардани курби аксия чунин буда метавонад.

Д

Ка = ————х100

Фк

Дар ин чо

Д-дивиденд

Фк – фоизи карз

Шакли дигари  когазхои киматнок аблигатсияхо, вомбаргхо мебошанд. Аслан боёрии онхо давлат аз шахрвандону сармоядорон хам чун карз маблаг мегиранд ва онхро ба рои пушонидани эхтиёчоти муаяни худ масраф мекунад. Вомбарги Чумхурии Точикистон пасаз ба даст овардани истиклоли давлати он соли 1992 пешнход шуда буд. Боёрии фуруши ин вомбаргхо Чумхурии Точикистон мехост як хисаи маблаг ро бахри таъмин кардани пешрафти иктисоду чомеа сохиб шавад ва заёмхои соли 1982 аз тарафи ИЧШС – и собик иштирок кардаро иваз намояд.

Вомбаргхо дар мухлати 10 сол яъне соли 2002 пешниход шуда буд. донистан зарур аст, ки то соли 1992 дар тамоми мамолики сотсиалитивю давлатхои сохиб ихтиёри паз аз пароканда шавии империяи ИЧШС – и собик барпо гашта интишору фуруши заёмхо – вомбаргхо монополия давлати дониста мешуданд.

Аз ин боист биржаи хариду фуруши когазхои киматнок хамдар мо чой надошт ва онхо танхо Барои арзи вучуд кардан дар хоки ИЧШС – и собик аз соли 1992 имконе пайдо карданд. Иктисоди бозоргони бе онхо пурраву комил буда наметавонанд. Илова бар ин фаолияти ингуна биржахо ба робитахои иктисодии чомеа кувату эътимоди дар кори мебахшад.

Аммо ибораи биржаро нисбати бозори когазхои киматнок (биржаи фонди), Бозори  асъор ( биржаи асъор ), бозори шарт номахо (биржаи фючерси)  бозори мехнат ( биржаи мехнат ) низ истифода мебаранд. Байдо шавии биржахо дар Точикистон аз давраи ба истиклолият расидани мамлакат огоз меёбад. Шумораи умуми биржахо дар Точикистон соли 1995 – 6 то бошанд, соли 2003 ба 10 адад расида анд. Харчанд на хамаи онхо фаолияти комилу дилхо ва муназзам доранд.

Биржахои аввалини молию асъор хануз дар асри XV дар шахрхои Италияву Аврупои Гарби ба миён омада буданд. Минбаъд биржахои зиёди моли дар Британия, ИМА, Франсия, Япония, Россия ва дигар мамлакатхо дар асри XIX васеъ пахн мешаванд.

Эхё гаштани биржа дар Точикистон ба нав созии иктисодии мамлакат дар солхои 90 –уми асри ХХ ва расидан ба истиклолият пайванд мебошанд

Тадкикгарон  маълум карда анд ки муомилот зинахои авали мубодилаи махсулот ва мубодилаи молиро аз Сар гузаронида аст.

Мубодилаи махсулот одатан ба зинахои авали хаёт тамаддун мансуб буда, дар ин мархила равияхои инъом дихи, таксимоти саронаи баробар, таксимоти бегаразона ва монанди инхо чойдошта метавонанд.

Дар мархилаи истехсол гари таърихи тамаддунхо бошад, шумораи одамон афзуда, тадричанд чаксимоти мехнт ва пайдо шавии тахассухо ба миён оварда мешаванд. Ин мааром боиси авзудани хосилнокии мехнат, пайдо шудани хочагихои чудо гонаи тавлид кунандаи неъматхо Барои мубодилаи моли мегардад. Аз ин пас хочагихо фаолияташонро на ба максади конеъ гардонидани талаботи дохили, балки ба мубодилаи махсули истехсолшаванда тобеъ мегардонанд.

Хамин тавр, бачои хочагихои маснуотии пештара хочагихои моли пайдо мешаванд. имконоти фароз шавии мубодилаи моли онхоро ба хочагихои молии муназзами мураттаб фаолият баранда табдил медихад. Инравишро мубодилаи моли ваё фаолияти бозор хисоб мекунанд бояд ба назар гирифт, ки хангоми бозор гуфтанд наинки акдхои чудогонаи хариду фуруш ё мубодилаи молхо балки ходисахои сершумори зуд – зуд такро ёбандаи амалан фахмида мешванд.

Мавхуми бозор солхои мадиде аз тарафи мухаккикони  зиёд  табдил карда  ва омухта мешавад. Таи мавхуми бозор мо маънои одди ходисоти чудо гонаи хариду фуруш ва ё хариду фурухтани маводи якнома ва чудо гонаю як вакта фахмида мешаванд. Ходисаи алохидаи хариду фурушро мо одди ном гузоштем.

Худи хамин ходисаи одди хариду фуруш аз ду амали бо хам дигар алокаманд: харидан ва фурухтанд иборат аст. Зеро чааёни Амалию хакики бояд ду амалро яъне фурухтану хариданро дар бар мегирад агар амаланд кадоме аз ин ходисахо ба вукуъ пайваста, гуем амали фурухтанд, дигаре фаро нарасад, онгох чараён катъ шуда метавонад. корхонаи нон пази маснуоташро ба фуруш пешниход мекунад. Пас аз ноил шуда ба ин максад вай Барои аз нав ба бозор пешниход кардани нони тайёр бояд орд гарида гирад.

Манна хамин тавр, дар истехсолоти молию иктисоди бозор гони хар як амали фурухтан ва харидан дар навбати худ ходисахои дигари минъбадаи хариду фурушро такозо мекунанд. Чомеа хам танхо бошарти бе ист давом кардани ин ходисахо фаолияти муътадилу муназами худро сохиб шуда метавонад. Аз ин сабахо хам бозор табиатаон мачмуи ходисахои хариду фурушро ботамоми тарафхою пахлухои ба вай мансуб дар бар мегирад. Фарз кардем, дар бозор 10 ашхоси фурушандаи амволи хархла чойдорад, ки хар яке азонхо намояндаи ин ё он истехсолот мебошанд. Агар яке аз онхо ва ё чанде ба ин мувафак нагарданд, онгох рафти муътадили корхонахои алохида боздошта шуда, ин ба дигарон хам таъсири худро мерасонад ба як силсилаи номураттабихо ба амал омада, чараёни истехсолт боздошта мешавад. Касодии бозор ба вуку пайваста, дар навбати худ истехсолоту дигар тарафхои хаёти чомеаро фаро мегирад. Албатта, аз баски хочагии чамъяти мураккабу гуногунтаркиб мебошад ва вай миллионхо корхонахою хурушгарон, харидоронро дар бар мегирад. аз ин сабаб хам, хар як ходисаи касодии моли чудогона томикиёси чамъяти сабзида на мерасад ба бозистии истехсолот хам фаъолияти чамъи корхонахоро бознамедорад. Вале мавриди муддате давом ёфтани ингуна касодихо шумориаи онхо торафт афзуда, микёсашон восеъ мегардад ва бахамин минвол онхо микёси чомеаро мегиранд. дар окибати он бошад, чомеа зарархои бисер мебинад ва Барои кафорати он куваю маблаги зиёдеро бояд масраф гардонида, ин чарохатхои худро бо хар рох  даво намояд.

Ингуна ходисахо милионхою милиардхо бор такрор шуда меистанд ва доим аз нав Сар мезананд, такрор меёбанд.Барои ба мавхуми бозори комилан сарфхам рафтани унсурхои мансуби вайро ба таври алохида тахлил мекунанд. Унсурхои маркази бозор пеш аз хама талабу таклиф (фрзаю такозо), хариду фуруш, нархистеъмолот интихоби молхо, афзалияти молхо,мувозинат ва амсоли инхо мебошад.

Барои ба таври аёни тасаввур кардани мазмуни мароми бозор накшаи 61 оварда мешавад. Чунонки аз чадвал намоён аст хамчун унсурхои асосои бозор арзаву такозо яъне талаботу таклифот фаъолият мебаранд. Ин ду унсур марому мазмуни хакиккии бозорро тасвир менамоянд.Ривочу равнак ва буду шуди бозор хам ба онхо вобаста мебошад. Дар рафти фаъолияти бозор вазифахои ичтимоию иктисодии вай ба ичро расонида мешавад.

 

    Тасвири накшагии унсурхои бозор

Унсурхои Марказии бозор
  Талабот Нарххо Талифот
Харидорон Тарифхо Фурушгарон
Инфратаркиб: Хизматрасонии бозори Таксимоти Даромадхо
Наклиёт Алока Фоида Хизматрасонии и
Иттилоот хизматхо Ташвику таргиб (реклама) Баъди Фуруш

Барои друст сарфам рафтан ба масоили бозор унсурхои асосии онро донистан зарур аст тасвири ин усурхои намоёнтарин оварда шуда аст. Сарфи назар азвакту макон фаолият барандагони бозори замонаи мо инхо мебошанд.

а) хонаводахо

б)хукуматхо

в)фирмахо (институтхо)

1.2 Вазифањои биржањо

Яъне бо мурури вакт онхо дигар гун шуда тагир меёбанд, вазифахои нав пайдо мешаванд ва ё баъзе онхо азбайн мераванд. Дар намуди умумию маънидоти омии вазифахои асоси бозор аз пешниходу фуруш, дар ёфт ва амали хариди молхо иборат буда метавонад. Чунки монанди гунгун тарафию серпахлугии худи бозор вазифахои вай хам ягонавву сода буда на метавонад.Аз ин боисхам мо бояд дар бобати хеле мураккаб ва хархела будани вазифахои бозор Сухан рода тавонем.

         Дар назари мо фаолияти абстрактию назарияви бозорро бот архи зайли сода баён сохта инкопазир аст.

                   М – П – М ё Мол – Пул – Мол

Гайр аз он бояд дар назар дошт, ки тархи дарболо оварда шуда ба ду акти алохидаю мустакил:

                       М – П – Фуруши мол

                 Ва  П – М – Харидани мол чудо мешавад

         Амаллан вазифахои Бозорро хеле вазеву пахно тасавур мекунанд. Аммо ба фикри мо вазифахои намояатарини бозор ин хо буда метавонанд.

                            Вазифахои намоёнтарини бозор

Таъмини равобиту алокамандии истехсолоту истеъмолот Таъмини хавасмандии

самаранокии

истехсолот

Ноил сушан ба кам кардани харочот Ба табакохо чудо шавии истехсол кунандагон Мусоидат ба бехтаршавии сифати молхо
I II III IV V

         Амаллан вазифахои бозор сершуморанд. Аз чумлаи он вазифахо хотирнишон сохтан инкон пазир аст:

  1. Таъмини талабот,
  2. Пешниходи молхову хизматхо,
  3. Фуруши молхову Хизматхо
  4. Харидани молхову хизматхо
  5. Омузишу тадкики талабот
  6. Муаянд кардани талабот ба молхои нав
  7. Эътирофи мехнати зарурии чамъяти
  8. Муаянд кардани нархо
  9. Таъмини даромади хочагихо
  10. Ташакули даромади давлат
  11. Пахн кардани тачрибаи пешкадам
  12. Фаъолияти инфратаркиби бозор ва дигархо

     Масълаи чидии – масалаи вазифахои бозор аст. Аслан бозор макону мавзее мебошад, ки дар он амали хариду фуруш ба ичро расонида мешавад. Хангоми зинахои авали инкишофи мубодила шояд бозор танхо макмои ичрои амали хариду фуруш бошад. Дар рафти тахлил масоимииктисодии бозор вазифахои вай хамкадам ба кадам тахлил карда хохан шуд. Дарин бобат Сухан дар кисматхои пешниход мешавад.

1.3 Бозор ва ракобат

     Бозор   аз  баски  мафхуми  серпахлую  гуногун  маъно мебошад  вайро  аз  бисёр  чихат  тахкику  тавсиф  карда  инкон пазир аст. Дар намуди умуми бозор хамчун мачмуи субёктхою муносибатхо зохир мешаванд. Субёктохои бозор ба вай макзади харидан ё фурухтан хозир мешаванд. Азин боис гуё бозор мачмуи ашхоси хамфикру хам дил фурушанда гон ва харидорон мебошад. Аслан гирем  дар бозор на танхо амали харидорию фурушгари бараси мешаванд.Гайр аз он дар инчо дигар амалиёту чараёнхо ба вуку мепайвандад.

     Албатта, мо ин коми байону  тавсифи хамаи онхоро на дорем. Аз ин боис баъзи онхоро дахл  менамоем аз ин сабаб хам , бозор ягонагиву хамдилли зидди ятнок мебошад.Дар чараёни бозор манфиатхои иктисоди ашхоси сершумор бо хамдигар бар мехуранд. Баъзеи онхо анчоми  худро бо амали хариду фуруш дар меёбанд, баъзе дигарашон дар  чустучуи халу фасли дилхои мушкилоташон мемонад. Манна хаминхел дар бозор манфиатхои хархелаи иктисоди бо хам дигар бархурдаву дар омехта ракобаро ба миён меоваранд.

                         Накшаи киёсии шаклхои ракобат 

Ракобати но комил Ракобат Робитаи комил
Хукумрон шавии монополияхо Ракобати харидорону Фурушгарон Бархам хурдани монеахои: сармоя гузори
Махдудикунии нарххо Истехсолотчиёну тичоратчиён Ворид шудан ба соха баромад аз вай
Махрум кардани аз бозор Тичоратчиёну истеъмолгарон Махдудкунии нархи дигар махдудётхои техники
Ашёи хом Истеъмолгарони молхои якхела Мутлакан Харакатнокии захирахо
Сохибтахассусони мумтоз Истеъмолочиёни маснуоти иваз шаванда Бе адад, сер шумор будани ширкатчиёни ракобат
Техника ва техникаи нав Бехтар кардани сифати молхо Мутлакан якхела будани маснуот, набудани тамгаи мол
Чосусии саноати Истеъмоли намудхои нави мол
Харгуна Вайронкорию суикасдхо

     Ракобат дар бозор равишхову чараёнхои гуногун чабха дошта метавонад. Мо им кони комилан дар бар гирифтани онхоро на дорем. Аз ин сабаб, танхо се силсилаи онхоро дахл менамоем

1 Ракобати байни харидорону фурушандагон

2 Ракобати байни Фурушандагони молхои як нома ваё молхои таиноти як хела

3 Ракобати байни Фурушгарони молхои хархела.

БОБИ II. ЗЕРСОХТОРИ БОЗОР ВА НАЌШИ ОН ДАР ИНКИШОФИ ИЌТИСОДИЁТИ МИЛЛЇ

     Чунонки  дар  боло  нишодода  шуд , бозоро  хамчун мачмуи  ё силсилаи  муносибатхои иктисоди  ва  одамон  оид ба     амалиёти харидорию фурушгарри неъматхо, дороихо, захирахо ва хизматхо тасаввур мекунанд. Ба акидаи мо ин гунна бозор дар навбати худ хам чун хар як чинсми муракаб аз унсур хо ва омилхои асосиву ёри расон иборат мебошад.

     махуми серсохтори бозор дар хамон бобат шаходат медихад, ки бозор дар баробари унсурхои асосиву халкунанда дорои омилхои дарачаи дуюми сеюми иловагиву пуркунанда низ мебошад. Иномилхои пуркунанда харчанда дар ташакулу фаолияти бозор мавкеи халкунанда доранд, аммо амалан ва фаолияти максадноку бо мароми бозор таъсири муаянд дар холатхо чудо гона бошад хато тахсири намоён расонида метавонанд.

     Шаходатхои зиёди таърихи вучуд доранд, ки дарбобати нихоят волову гани будани сатхи инкишови бозору бозоронии пешгузаштагони халки точик бамо маълумот медиханд. Хануз дар замонхои чадим тарин даршахрхои Осиёи Марказибозорхои сершумор фаолиятбурда, онхо бо рафнаки бехамтои худ фарк карда меистоданд дар бозорхои Осиёи маркази корвон сарои бо шукух, хизмат гузориихархелаву дилххо, аммалу хизмати сарофи торозу дори , бай гузори , миёна равию далоли , боркашони , рохбаландию рохнамоии боркашони иттлоот ва монанди ин хо ба рох монад мешуданд.

     Харчанд мадди назар доштанд зарур аст , ки пажхишгарони чабхаи иктисод ба зерсохтори бозор танхо тар тулии асри ХХ диккат чудо мекардаги шуданд. Дар назари мо зерсохтори бозор пешаз хама сатхи замонавии хизматрасонии бозориро дар бар гирифта метавонанд. Вай инкон медихад, ки субёктхои бузург сари вакт бо хадамоти хизммат расонии монияви – наклиёту алока, боркашони , санчишу муовизаи сифти молхо , чанчиши пешакии онхо , барох мондани ташвику тагрир ( реклама ) , итилоди хархела , хисобдори , машварату маслихат , экспертиза, хидмати авдитори ва монанди таинхо таъмин карда мешавад.

     Набояд фаромуш кард ки харяк нави намуди бозор зер сохтори сансуби худро дошта метавонад ва бо аломату нишонахои зиёда аз зерсохтори бозори дигари фарк карда меистад.

     Аз хамин нуктаи назар намудхои зер сохтори зайлро фарк кардан чоиз аст.

I Зерсохтори бозори молхои истеъмоли

II Зерсохтори бозори молхои истехсолот

III Зерсохтори бозори молхои гайри манкул

IV Зерсохтори бозори молия

V Зерсохтори бозори итилоот

 

2.1 Таркиби бозор, меъёр ва омилњои муайянкунандаи он талаботу пешнињод

     Маънидоти таркиби бозор  имкон медихад,ки шогирдон дар бобати мазмуни вокеии вай маълумоти мукаммалу пурра дошта бошанд. Барои муаянда кардани таркиби бозор якчанд равияхои маънидодро истифода мебаранд. Азин чумла таркиби бозор аз руй микёсу масохат фарк карда мешавад, ки онро таркиби худуди бозор низ номидан чоиз аст. Аз ин нуктаи назар дохили ва беруна фарк карда мешавад. Мувофики микёси бозор вай номхои бозори чакана, бозори яклухтро гирифтааст.

     Бо максади оддиёна нишон додани таркиби вазифагии бозор ба накша мурочита мекунем.

                                    Таркиби вазифаии бозор

Бозори молхои истеъмоли Бозори омилхои истеъмоли Бозори молхои гайрима нкул Бозори молия Бозори иттилоот
Бозори неъматхои озукави Бозори омили истехсолот Бозори

замин

Биржахои фонди Бозори ахборот
Бозори молхо Бозори воситисттехс Бозори манзил Бозори асъор Махсули

аклони

Бозори хизматхо Бозори ашё Бозори шакртномахои и мухлатно (фючерсхо)

     Мавриди тавсифу тахлили таркиби бозоро ду равияи халли масоилро аз хамдигар чудо мекунанд. Зеро мавхуми таркибиро бозор омилхои таркибдихандаю тарафхои он дар назар дошта мешавад. Пеш аз хама таркиби амволии  бозорро бояд фарк кард. Вай нишон медихад ки дар бозор кадом намудхои аволи хизматро харида фуруш карда мешавад.Зеро амаланмо ин ходисаро дучор меоем ба баъзан хатто онхоро эътироф хам мекунем, дар катори хизматхо дохил кардаем.

     Нисбати  хар  яке  аз  унсурхои  дар  боло   оварда  шуда иборраи  “бозорро”  истифода  бурдан  чоиз  аст.  Воситахои истехолот   дар   навбати   худ   номгуй    гуруфи    зиёди воситахо  технологияи истехсолиро дарбар гирифта метавонанд.

Барои мисол:

              1) бозори дастгоххо;

              2) бозори асбобхо;

              3) бозори воситахою усулои наклиёт;

              4) бозор захирахои энергия;

              5) бозор ашёхои хархела;

              6) бозор масолехи ёрирасон ва гайра;

 

2.2 Идораи истењсолоти моли чигуна буда метавонад

     Дар таърихи зиёда аз 70 солаи ИЧШС – и собик даврахои чоидоштанд ки масолили идори хамчун илму фаолияти мансуби “сармоядори” ва “буржуази” маънидод карда мешу два мухаккиони и масоил мансуба “кабилаи бегонаи” олимон дониста мешуданд. Вале чомеа мудати мадии масоили идориро инкор карда бавай дикати зарури чудо нанамуда, бо хамин худро бачази сахт ва кафо мони мафхум карда метавонист. Илова бар инчараёни обёктиви истехсолот давом ёфта, конунхои иктисоди амал карда ба таври но гузи диккати даркориро талаб мекарданд. Шояд ба туфайли хамин равишхо давлат кушиши бо тамом ба ихтиёри худ гирифтани риштахои идориро ба миён мегузошт

     Дар холати эътироф намудан хам  масоили  одори ба худ рох меёфтанд, ва ногузирона диккати даркории чомеаро ба худ талаб доштанд.Мана дар хами насос масоили идори халу фасл карда мешуданд.

  Аммо амалан иктисоди бозор гайр аз амали озодонаи фурушгарию харидори боз рукнхои зиёдидигарро низ дарбар мегирифт. Аз чумлаи онхо рукнхо ё хислатхои зеринро ёдраст карда чоиз аст:

  • интихоби озодонаи шаклхо ва намудхои фаолияти амали
  • хислати умумию чомеагии бозор
  • гуногун шакли моликият ва баркарор кувагию ягонании онхо
  • нархгузории озодонаи аз харгуна махдуддиятхо эмин
  • идораи мустакилонаи фаолияти хочагидории дар хамаи чабхахо
  • чоидаи истифодаи шартномахо, актхои дутарафаю сертарафи озодона суратгиранда
  • худтаъмин кун ива масулияти модди
  • масулияти иктисодии карордотхои идорию танзим гари
  • ракобату харифии озод фаолият баранда

    Хану засос гузори илми иктисоди шархванди бехамтои британи Адам Смит нишон дода буд, ки дар иктисоди бозори кувваи идораю танзим гариро ( дасти ноаём ) сохиб аст ва ин нишондод хам чун маънидоди фаолияти конунхои иктисоди ба амал офарда мешуд

    Дар хочагии имрузаи Точикистон амали тичорат гари хеле васеъ гардида, молхо аз истехсолот то истеъмолот аз 3 то 5 дасти миёнаравхо мегузаранд. тар окибати ин равишхо нархо ба сатхи авалашон як чанд маротиба баланд мешаванд.

    Пояи дигари фаолияти оздонаро манхгузории бозори ташкил медихад. Дар мамолики хозираи иктисоди бозори хисаи аксари нарххо дар бозор хамчун натичаи созиши фурушандагону харидорон миаянд карда мешаванд.

    Харчанд бабаъзе номгуи молхои хизмат хо нархро давлат таъмин мекунанд. Хисаи асоси нарххо шарт номави мебошанд ва пешаки бо ризояти тарафайни фурушандагону харидорон муаянд карда мешавад.

 

2.3 Мол – ягонагии зиддиядхову хислатњост

    Таи мафхуми молхо махсулоти мехтро мефахманд. Мол хамон махсули мехнатест, ки на бозори истеъмоли шахсии истеъмол кунанда, балки Барои дарбозор мубодила карда (фурухтанд) истехсол карда шуда аст.

      Барои он ки моли истехсолшуда дар холати муътадил мубодила шуда тавонад, вай бояд дорои хислатхои муайян бошад. Нисбати харидани мол , хислати хатмиюмувофик ба макоми вай мутобикат ва таъмини талабот мебошад.

Тасвири накшагии хислатхои мол ва асоси иктисодии вай

А Р З И Ш М О Л Арзиши истеъмоли
Арзиши мубодилави Мехнати зарурии чамияти (манфиятноки)
Мехнати умуми (абстракти) Мехнати вокеи (контрети)
Масрафи мехнат хамчун ходисаи чомеаги Мехнати хусуси
нарх Масрафи малакаву хунари корманди муаян

     Тахлили таркиби хурокони мардумони мамолики мутараки, таракки кунанда дарин бобат шаходатхои котеъ мебахшад. Ё ин ки мувофики ахбори омор авали солхои 1990 дар Чумхурии Точикистон аз хар як нафар шахрванд ба хисоби миёнаи солона дар микдори 20 – 25 кг. Гушт истеъмол шуда аст, ки ин нишондиханда дар давлатхои сохибихтиёри хамсоя то 40 – 45 кг. мерасид, дар аврупо бошад, то 70 – 80 кг. расида буд. Ин тафовуд оиди сатхи зиндагони мардум Сухан меронад. Ё истеъмоли аз хат зиёдтари нону карошка низ дар хамин бобат шаходад медихад. Ба як нафар ахолии Точикистон соли 2003 6,8 кг гушт, 50 кг. шир, 157 кг. маснуоти нони, 30,5 кг. картошка истеъмол шуда аст.

Хулоса

     Холо таи дахсолаи дуюм Чумхури Точикистон сохиб истиклол пешо руи муносбатхои иктисодии бозоргони карордорад. Дарин мархила мавкеи чахон бинию тафакури иктисоди чомеа назар намо баланд мегардад.

     Ин сабахо то хамон андоза беназиранд, ки мислашро дар таърихи башар дучор наомада буданд. Хиcсагузори ин бурборихои навину бе назир фарзанди содики ватан, рахнамою илхомбахши он Рахмонов Э Ш махсуб меёбад.

Адабиёт

  1.  Асосхои назарияи иктисод Исоматов Бобокалон Душанбе 2006
  2. Курси назарияи иктисоди ( Макроиктисод) Ашраф Эргашев
  3. Хакберди Мухадбериев Мукаррам Эргашева Душанбе “эчод” 2004
  4. Асосхои Назарияи Иктисод Исоматов Бобокалон «Паёми Ошно»     Душанбе – 2001
  5. Сайти www.rbc.ru

univer.tj

Ищем вакансии и резюме на всех сайтах работы!

Как быстро устроиться на работу в Узбекистане

В столице всегда больше возможностей, чем в других городах, поэтому найти работу в Узбекистане проще всего жителям Ташкента. Именно в Ташкенте сконцентрировано около 80% всего капитала, здесь работают представительства крупных компаний и брендов, открываются новые предприятия. Но здесь же – самая высокая конкуренция за вакансии. Вместе с коренными жителями и приезжими из других узбекских городов за вакантные места борются иностранцы.

Однако мы знаем, как сделать так, чтобы ваши поиски увенчались успехом. Портал Trud.com ежедневно обновляет базу вакансий. Как только одна из узбекских компаний начинает поиск сотрудников, мы узнаем об этом первыми! И если вы хотите держать руку на пульсе карьерных возможностей, оформляйте подписку на нашу рассылку.

Мы помогаем устроиться самым разным специалистам. С помощью нашего сервиса находят вакансии юристы, медики, менеджеры, строители. Мы также публикуем объявления о найме студентов и новичков без опыта работы. Просто воспользуйтесь нашей базой вакансий, а чтобы не просматривать сотни неподходящих объявлений, используйте фильтры слева страницы. Они позволяют задать специальность, форму занятости и другие критерии.

Чтобы ускорить поиск работы в Узбекистане, не ограничивайтесь просмотром вакансий. Не все компании публикуют объявления о поиске новых сотрудников, ведь тогда им приходится общаться с большим количеством претендентов, изначально не подходящим под требования вакансии. Поэтому они просматривают опубликованные резюме. Воспользуйтесь нашим конструктором резюме, чтобы составить грамотную анкету, и позвольте работе самой найти вас! Мы защищаем данные пользователей, поэтому можете не беспокоиться о том, что сведения из вашей анкеты попадут не в те руки или их используют для рассылки рекламы.

Самая полная база вакансий Узбекистана

Сервис Trud.com охватывает разные страны и города. Мы работаем бесплатно, чтобы специалисты находили работу в Узбекистане и других странах, а компании получили лучших работников: квалифицированных, ответственных, пунктуальных. Мы ежедневно обновляем свою базу, поэтому на нашем сайте – только актуальные объявления от проверенных работодателей!

uz.trud.com

МИНИСТЕРСТВО ЗАНЯТОСТИ И ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН

Контакт
График приёма физических и юридических лиц руководством Министерства Занятости и Трудовых отношений Республики Узбекистан

Должность

Ф.И.О.

Дни и время приёма

1

Министр

Кудбиев Шерзод Давлятович

Четверг

08.00-11.00

2

Первый заместитель министра

Мухитдинов Эркин Мадорбекович

Среда

08.00-11.00

3

Заместитель министра

Низомов Баходир Махмудович

Вторник08.00-11.00

4

Заместитель министра

Пятница

08.00-11.00

5

Первый заместитель министра

Мухитдинов Эркин Мадорбекович

Понедельник

08.00-11.00

6

Начальник управления по работес обращениями физических и юридических лиц и контролю исполнительской дисциплины

Бобоқулов Дониёрбек Абдусаматович

14.00-16.00

Если в связи со служебной командировкой или по иным причинам Министр будет отсутствовать, его заменит Первый заместитель министра. При отсутствии по таким же причинам Первого заместителя министра, вместо него ответственными за приём будут Заместители министра.

Запись на приём к руководству министерства (0-371) 239-88-45

Порядок рассмотрения обращений физических и юридических лиц
Карта

mehnat.uz

МИНИСТЕРСТВО ЗАНЯТОСТИ И ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН -

Министерство занятости и трудовых отношений Республики Каракалпакстан

Сабуров Умар Атаханович

Министр

Приёмные дни:

вторник, с 15-00 до 18-00

Телефон:

(0 361) 770-60-19

Адрес:

230100, Республика Каракалпакстан, г.Нукус,ул. А.Досназарова д.64-а

Главное управление занятости Андижанской области

Юлдашев Рустамжон Тургунович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

вторник, с 09-00 до 13-00

Телефон:

(0 374) 223-22-92

Адрес:

170100, Андижанская область, г. Андижан, ул. Навои, д.126

Главное управление занятости Бухарской области

Хамраев Мирали Мухаммаджонович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

вторник, с 09-00 до 17-00

Телефон:

(0 365) 221-59-94

Адрес:

200101, Бухарская область, г.Бухара, ул. И.Муминова, д.1

Главное управление занятости Джизакской области

Мирзабеков Жалил Эшпулатович

Начальник главного управления временно и.о.

Приёмные дни:

четверг, с 14-00 до 16-00

Телефон:

(0 372) 226-91-18

Адрес:

130100, Джизакская область, г. Джизак ул. А.Навои, д.4-а

Главное управление занятости Кашкадарьинской области

Кадиров Абдурауп Абдуазизович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

понедельник, с 10-00 до 16-00

Телефон:

(0 375) 224-04-80

Адрес:

180100, Кашкадарьинская область, г.Карши, ул.Ханабад, д.46

Главное управление занятости Навоийской области

Авезов Эркин Истамович

Начальник главного у

Приёмные дни:

понедельник, с 09-00 до 16-00

Телефон:

(0 436) 224-23-00

Адрес:

210100, Навоийская область, г. Навои, проспект Навои, д.43-а

Главное управление занятости Наманганской области

Вохидов Бахтиёр Мухаммадович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

вторник, с 10-00 до 12-00

Телефон:

(0-369) 227-97-90

Адрес:

160108, Наманганская область, г.Наманган, ул. Надира, д.3

Главное управление занятости Самаркандской области

Усманов Аслиддин Эргашевич

Начальник главного управления

Приёмные дни:

вторник, четверг, с 09-00 до 16-00

Телефон:

(0 366) 233-13-96

Адрес:

104157, Самаркандская область, г. Самарканд, площадь Куксарой, 1-корпус

Главное управление занятости Сурхандарьинской области

Авазов Элмурод Рўзимуродович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

вторник, четверг, с 09-00 до 16-00

Телефон:

(8376)223-28-51

Адрес:

190114, Сурхандарьинская область, г. Термез, ул. Султан Саодат, д.48

Главное управление занятости Сырдарьинская области

Мухаммадиев Мурад Мукумович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

среда, с 10-00 до 13-00

Телефон:

(8-367) 225-04-71

Адрес:

700100,Сырдарьинская область, г.Гулистан, ул. Мустакиллик, д.35

Главное управление занятости Ташкентской области

Бобокулов Сирожиддин Суюнович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

четверг, с 09-00 до 16-00

Телефон:

(0 371) 250-44-10

Адрес:

100121, г.Ташкент, Яккасарайский район, ул.Кичик халка йули, д. 3

Главное управление занятости Ферганской области

Давлатов Саидбек Давлатович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

вторник, с 09-00 до 12-00

Телефон:

0 373) 244-18-50/244-13-74

Адрес:

150100, Ферганская область, г. Фергана, ул. Б.Маргилоний, д.4

Главное управление занятости Хорезмской области

Аллабергенов Нодирбек Таджиддинович

Начальник главного управления временно и.о

Приёмные дни:

вторник, четверг, с 09-00 до 12-00

Телефон:

(0 436) 224-60-78 , 224-61-39

Адрес:

220100, Хорезмская область, г. Ургенч, ул. Аль Хорезми, д. 5

Главное управление занятости города Ташкента

Тошматов Азиз Қайтмасович

Начальник главного управления

Приёмные дни:

cреда с 14.00 до 16.00

Телефон:

(0-371) 254-12-88

Адрес:

100100, Яккасаройский район, улица Аблулла Авлоний, дом 20а

mehnat.uz

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI BANDLIK VA MEHNAT MUNOSABATLARI VAZIRLIGI

Bog'lanish
O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va Mehnat munosabatlari vazirligi rahbariyatining jismoniy va yuridik shaxslarni qabul qilish jadvali

Lavozimi

F.I.SH.

Qabul kuni, вақти

1

Vazir

Kudbiyev Sherzod Davlyatovich

Payshanba

08.00-11.00

2

Vazirning birinchi o‘rinbosari

Muxitdinov Erkin Madorbekovich

Chorshanba

08.00-11.00

3

Vazir o‘rinbosari

Nizomov Baxodir Maxmudovich

Seshanba 08.00-11.00

4

Vazir o‘rinbosari

Juma

08.00-11.00

5

Vazirning birinchi o‘rinbosari

Muxitdinov Erkin Madorbekovich

Dushanba

08.00-11.00

6

Jismoniy va yuridik shaxslar murojaatlari bilan ishlash hamda ijro intizomi nazorati boshqarmasi boshlig‘i

Boboqulov Doniyorbek Abdusamatovich

08.00-11.00

Vazir xizmat safari yoki boshqa sabablarga ko‘ra o‘z o‘rnida bo‘lmagan holatlarda, uning o‘rnini Vazirning birinchi o‘rinbosari to‘ldiradi. Vazirning birinchi o‘rinbosari xuddi shunday sabablarga ko‘ra o‘z o‘rnida bo‘lmagan taqdirda Vazir o‘rinbosarlari uning o‘rniga qabul uchun ma’sul hisoblanadi.

Vazirlik rahbarlari qabuliga yozilishi (0-371) 239-88-45

Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko‘rib chiqish
Tasarrufdagi tizim tashkilotlar veb saytlari
Xarita

mehnat.uz


Смотрите также

.