Қаржы валюта нарығы. Биржа реферат қазақша
Фьючесттер қазақша реферат
Фьючесттер. Фьючерс — тұрақты табысты бағалы қағаздарды тұрақты бағада алдағы уақытта жабдықтау контрактісін айтады.Еркін нарықта нақты сатушылар мен сатып алушылар арасында контрактілер жасауға ешкім тыйым салмаса да, фьчерстік мәмілелер негізінен биржада жасалады. Ұйымдастыру қатынасындағы жүйе опционға ұқсас: клиент брокерлік кеңсе арқылы бұйрығын береді, ол бұйрық залдағы тұрақты жұмыс жасайтын өкілге жетеді, кейінгі оның орындалуы немесе орындалмауы нарықтағы нақты жағдайға байланысты анықталады. Негізгілері ретінде мынадай бұйрықтар қолданылады: нарықтық, тоқта, шектеулі.Сауда «еркін айқай» тәсілімен жүзеге асады. Опциондық мәмілерден басты айырмашылыгы, мұнда арнайы бекітілген дилер жоқ. Олардың орнында «еденде сауда жасаушылар» деп аталатындар жұмыс жасайды. Олар фьючерсті өз аттарынан сатып алып және сатқанымен опциомдық сауда-дагыдай міндеттемелерді орымдамайды. Саудагерлердің кей-біреуі бір жолғы операцияларды жүзеге асыру мақсатында залда бір күндік қызметке құқық алады. Екінші топты брокерлер құрайды, олар қарапайым делдалдық қызмет атқарады.Фьючерстермен мәмілені жүзеге асырушы клиенттер екі категорияға бөлінеді: алыпсатарлар және сақтанушылар. Бірінші категория — бұл фьючерсті кейіннен қайта сатып алу мақсатында сатып алушылар, яғни алыпсатарды контракт заты қызықтырмайды. Сақтанушылар керісінше, өз қызметінің түріне байланыеты берілетін тауарлармен контракты бойынша тікелей байланысты.Мұндағы сатушы жақ бағалы қағаздардың эмитентін білдірсе, ал сатып алушы жақ инвестор болып саналады. Екі жақта өздерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін тырысады. Опционға қарағанда фьючерстік мәміленің айырмашылығы, екі жақты да маржалайды, бірақ сыйақы берілмейді.Тұрақты табысты бағалы қағаздар фьючерсі — фьючерс-тердің біршама жауапты түріне жатады. Оның заты кепіл-денген тұрақты табысты қағаздармен алдағы кезеңде жаб-дықтау болып табылады. Бұл ілгері уақыттағы мемлекеттің бағалы қагаздары. Фьючерсті сатушы контрактіде саны және бағасы көрсетілген белгілі бір бағалы қағаздарды сатып алуға өзіне міндеттеме алады. Сатып алушы контрактіде қарастырылған күнге сәйкес жән контрактінің шарттарын сақтай отырып, беруге міндетті.Басқа да қаржылық құралдар арасында бұл міәмілелердің мәні, кепілденген тұрақты табысты бағалы қағаздардың алып жатқан жағдайынам туындайды. Бұл бағалы қағазадардың атының өзі, инвестордың оларды сатып алуға қаражат салуда ешқандай тәуекелге бармайтынын түсіндіреді. Алайда, оның позицияссынын бір кемшілігі бар, мұнда инвестор ондай жұмсалымдардан жоғары табыс ала алмайды. Дегенмен де инвестор мынадай артықшылық-тарға ие болады:• жалпыға ортақ дағдарыс және құлдырау тұсында даоған тұрақты табыс кепілденеді;— біршама белсенді, бірақ та тұрақты емес нарықта ин-вестор күтпеген зияндардан сақтандырылады;• оған қор нарығындағы жағдайға және инвестициялықпортфельдің қалыптасуына тұрақты бақылау жасауға уақыт және күш жұмсаудың қажеті жоқ.Артықшылқтар мен кемшіліктерді салыстыра отырып, әрбір инвестор нарықтағы ағымды есепке алып, өзінің меншікті жоспарын жасайды, ал соның сомасында тұрақты табыстың бағалы қағаздарға деген сұранысы мен ұсынысы қалыптасады.Әрбір бағалы қағаздың өзіндік номиналдық құны болады және соған сәйкес қайтару мерзімі өткенде оны өтейды. Фьючерстік контрактілер: қысқа, орта және ұзақ мерзімді бағалы қағаздарға пайдаланылады. Облигация үшін фьючерстік баға номиналдық құнынан төмен және жоғары болуы да мүмкін.Бағалы қағаздар фьючерсін іске асыру уақытында сату-шыдан сатып алушыға биржалық опциондық мәмілелер си-рек беріледі. Көбіне мәміле екінші жақтың есебінен бірінші жақтың айырмасына сәйкес төлемдерді төлеумен өтеледі.Көрсеткішті (индекс) мәмілелер — бұл фьючерс және опционға негізделетін қаржы операцияларының жаңа облысы.Көрсеткішті мәмілелер технологиясы көрсеткіш шамасының теріс өзгерісінің ақша коэффициентіне көбейтілуінен тұрады. Шыққан сома қатынасушы жақтың біреуіне төленеді. Көрсеткішті фьючерстер мен опциондар қандай да бір бағалы қағаздармен қамтамасыз етілуін қаламайды, мәміле тек қана көрсеткіштің жоғары немесе төмен қозғалуынан түзілетін айырма есебінде төленеді. Мұндай жағдайда фьючерстерде бұл нарықтық белгілер көмегімен жүргізіледі.
Тағы рефераттар
referattar.kazaksha.info
Тауар биржалары реферат - Экономика - Рефераттар
ЖОСПАР Кіріспе 2 І. Тауар биржасы және оның нарықтық экономикадағы орны 3 1.1 Тауар биржасы жайлы түсінік және оның функциялары 3 1.2 Биржа мүшелері және биржаны басқару 5 1.3 Тауар биржаларының іс-әрекетін ұйымдастыру және оның құрылымы 7 ІІ Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін заңдылық тұрғыдан реттеу 13 2.1 Тауар биржалары жайлы жарғының негізгі баптары 13 2.2 Тауар биржасын құру және оның қызметін тоқтату 15 2.3 Биржалық сауданы ұйымдастыру 19 Қорытынды 21 Қолданылған әдебиеттер тізімі: 22
Жұмыс түрі: РефератПәні: ЭкономикаЖұмыс көлемі: - бет
-----------------------------------------------------------------------------------https://www.topreferat.com/РЕФЕРАТТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
ЖОСПАР Кіріспе 2 І. Тауар биржасы және оның нарықтық1.1 Тауар биржасы жайлы түсінік және1.2 Биржа мүшелері және биржаны басқару1.3 Тауар биржаларының іс-әрекетін ұйымдастыру жәнеІІ Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін заңдылық2.1 Тауар биржалары жайлы жарғының негізгі2.2 Тауар биржасын құру және оның2.3 Биржалық сауданы ұйымдастыру 19 Қорытынды 21 Қолданылған әдебиеттер тізімі: 22 Кіріспе Анықтамасы бойынша тауар биржасы дегеніміз саудалауІ. Тауар биржасы және оның нарықтық1.1 Тауар биржасы жайлы түсінік жәнеБиржа - біріншіден, белгілі бір тауарларды1. Сату-сатып алу процессін, сатушы мен2. Спекуляцияға бақылау жүргізу. Келісімдерді ұйымдастыру3. Белгілі бір баға корректировкасын білдіретін,Көрсетілген, биржаны анықтайтын негізгі функциялармен қатар,1. Биржалық бағаларды нарықтық ұсыныс пен2. Биржалық тауарлардың стандарттарын орнату. Биржаларда3. Келісімдерді жасауға көмектесетін, биржа мүшелеріне4. Саудалаудың тиімдірек іс-әрекетіне әкелетін, саудалау5. Уақытты үнемдеу мен айналым шығындарды6. Биржадағы саудалаудың барысын айқындайтын, сатылатын7. Клиенттерге әрдайым ұлғайатын қызметтер спектрін8. Тауарлар мен шикізаттар нарығын арнайыОсы функциялардың орындалуы тауардың сату-сатып алуТауарлы биржалар бұл - стандартталған материалды-заттыБиржалық тауарлар бірнеше топқа бөлінеді : 1. Өнеркәсіптік шикізат: а) Түсті және бағалы металдар. э) Жанармай тауарлары - мұнай өнімдері,2. Ауыл шаруашылық өнімдері және оныңа) Астық өнімдері. э) Май дақылдары - мақта, күнбағысб) Мал өнімдері мен ет. в) Текстиль өнімдері - жүн, мақта,г) Тағамдар - қант, шай, кофе,д) Каучук. 1.2 Биржа мүшелері және биржаны басқару Сатып алу, сату мен айырбасты жүзегеОсындай комитеттердің әр алуан түрлері бар.1. Уставта белгіленген тәртіпке байланысты, биржа2. Саудалудың ұйымдастырылуын жақсарту үшін жаңа3. Шешуші дауыс құқығын қолданып, ортақ4. Ақпарат және басқа биржалық қызметтерді• Ревизиялық комиссия - биржаның қаржылық• Арбитраждық комиссия - келісім боынша• Котировкалық комиссия - басты міндетіСауда этика комиссиясы - биржада саудалаудыңБиржа мүшелерін қабылдау комиссиясы – биржағаБиржалық тауарлар бөлімі - биржадағы тауарларЭкономикалық анализдеу бөлімі - өнім нарығыныңАдминистрациялық-шаруашылық бөлім – бухгалтерияны жүргізу, кадрлардыАқпараттық орталық. Биржалық саудалауды жақсарту бөлімі. Биржалық келісімдерге байланысты есептеулер бөлімі. Биржалық мұражай. Сауданы ұйымдастыру бөлімі. Іскерлік операциялар жайындағы комиссия – биржа1.3 Тауар биржаларының іс-әрекетін ұйымдастыру және1. Биржалық зал Биржалық зал - тауар биржасының жүрегіБиржалық келісімдер арнайы істеліп, бір жердеБаға айқай салу жолымен тағайындалады. ЕгерТауарды сату немесе сатып алу туралы2. Маклериат және биржалық конторалар Тауар биржаларының қызметіне бйланысты негізгі қызметМаклериаттың негізгі міндеті - биржалық залдаМаклердің функциялары: • Келісімдерді рәсімдеу, жасау. • Екі жақ тарапынан келісім міндеттемелерінің• Шарт алдындағы міндеттемелерді бір жақ• Биржалық саудалауға түсетін тауар партиясыныңБрокерлер биржада және биржадан тыс, биржаТауар биржаларының жақсы іс-әрекеті брокерлік бөлімшелерге3. Биржалық котировка Қазіргі кезде тауар биржаларындағы биржалық бағаБиржалық котировка - контрактілік бағалардың тұрақтылығынҚазіргі күнгі фьючерстік биржаларда бағалар жайСаудалаудың нәтижелеріне сәйкес котировальді комиссия типтік4. Биржалық арбитраж Арбитраждық комиссия - өзіндік сот болып• Контрактілерді сату. • Саудалауды ұйымдастыру. • Заңцар мен ережелердің орындалуы. • Контрактілердің орындалуы. Осымен қатар комиссия биржаға қатысушыларға, міндеттемелерін5. Биржалық баспа Биржалық сауда өз жұмысын сауда ақпаратынсыз• Котировкалық кестелер. • Нарықтық бағалар. • Сұраныс пен ұсыныс. Бұл бюллетендер биржалар арасында айналысқа түседі.6. Жарнама Тауар биржасындағы жарнама келесідей міндеттерді атқарады: • Сұраныс пен ұсынысты зерттейді. • Биржада нарыққа жаңа енген тауарлар,• Сатып алушыларға өнімдерді, өнімнің тұгынушылықБиржалық жарнама белгілі бір экономикалық функцияларды7. Тауар биржасындағы базалық операциялар Клирингтік операциялар. Биржада келісімдерге қол қоюФьючерстік және форвардтық контрактілер. Бұл кезОпциондар. Фьючерстік контрактілерді алып сату кезіндеХеджирование. Фьючерстік нарықтың негізгі қызметтерінің біріСпекуляция. Егер хеджер нарықтың тұрақты болуынаІІ Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін заңдылық2.1 Тауар биржалары жайлы жарғының негізгіҚазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін реттейтін еңI бөлім. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 1 бап. Тауар биржасының ұғымы 1. Биржалық сауданың белгіленген тәртібі бойынша2. Биржа - қызметтер көрсетуден алған2-бап. Тауар биржасының аясы 1. Биржа өзіне берілген биржалық лицензияның2. Биржалардың биржалық саудаға тікелей байланысты3-бап. Биржалық тауар 1. биржа белгіленген тртіппен биржалық саудаа2. Биржа көпшілік саудаға шығаратын биржалық3. Ашық тауар биржалары арқылы ғана4-бап. Биржалық мәміле 1. Биржалық тауарға қатысты биржалық саудаға2. Белгіленбеген тәртіппен биржада жасалған мәмілелерге5-бап. Биржалық мәмілелердің түрлері Биржалық саудаға қатысушылар биржалық сауда биржасында: нақты тауарға қатысты құқықтар мен міндеттердіжеткізу мерзімі кейінге қалдырылған нақты тауарғабиржалық тауарды болашақта жеткізуге (фьючерлік мәмілелер)биржалық тауарға немесе биржалық тауарды өткізугебиржалық сауданың ережелерінде белгіленген биржалық тауарға6-бап. Биржалық саудаға қатысушылар 1. Брокерлік ұйымдар, брокерлер, диллерлер және2. Биржалық сауда: клиенттің атынан және оның есебінен, клиенттіңкейін биржада қайта сату мақсатымен (дилерлікбір жолғы келушілермен өз атынан және7-бап. Тауар биржасының филиалдары мен басқа1. Биржаның қолданылып жүрген заңдарға сәйкес2. Биржаға меншікті брокерлік ұйымдар құруға8-бап. Тауар биржаларының биржалық одақтары, қауымдастықтарыБиржалар өз қызметін үйлестіру, ортақ мүдделерін9-бап. Заңды тұлғалардың атауларында «тауар биржасы»Осы жарлықтың 1-ші және 2-ші баптарында2.2 Тауар биржасын құру және оның10-бап. Биржаны құру Биржалық құрылтайшылық құжаттарды тіркеген күннен бастап11-бап. Тауар биржаларының түрлері Көпшілік сауда өткізу дәрежесі бойынша биржалар: биржалық саудаға тек биржаның мүшелері ғанабиржалық саудаға келушілер де жіберілетін ашық12-бап. Тауар биржасының құрылтайшылары Биржаны Қазақстан Республикасының аумағында заң бойынша13-бап. Тауар биржасының жарғысы Биржаның жарғысында: биржаның атауы, түрі және орналасқан жері; биржаға мүше қабылдау, мүшелікті кідірте тұруұйымдық-құқықтық нысанының белгіленуі; биржаның негізгі міндеттері; биржа мүшелерінің және биржалық саудаға басқабиржа мүшелерінің құқықтық жауапкершілігі; жарғылық капиталының мөлшері; биржа құрайтын қорлардың тізбесі және қалыптастырубиржаны басқару құрылымы және оны бақылаубиржалық сауда ережелерін қабылдау тәртібі; биржалық саудаға қатысушылар арасындағы биржалық мәмілелер,биржа қызметін тоқтатудың тәртібі міндетті түрде14-бап. Биржалық лицензия 1. Биржалық қызмет биржалық лицензия болғанда2. Биржа лицензиясы биржаға Тауар биржаларықұрылтайшылық құжаттары мен биржалық сауда ережелерініңжарғылық қордың төленген бөлігі оның жарияланған3. Биржалық лицензияларды беру, олардың күшін15-бап. Тауар биржасының мүшелері 1. Биржадағы брокерлік орынды иеленетін заңды2. Биржаға мүшелікке қабылдау, мүшелікті тоқтатаБиржаға мүшелікке қабылдау биржа кеңесі беретін3. Келесі түлғалар биржа мүшесі болаосы немесе қайсыбір басқа тауар биржаларыныңлауазымда адамдар, соның ішінде филиалдары менқоғамдық, діни және қайырымдылық бірлестіктері менқолданылып жүрген заңға сәйкес кәсіпкерлік қызметті4. Биржа мүшелері: биржаның түріне қарамастан көпшілік саудаға қатысуға; кеңесші дауыс құқығымен биржаны басқару органдарыныңөзінің биржалық саудаға қатысу өкілеттілігін атқаруды16-бап. Тауар биржасының органдары 1. Биржаның органдары: биржа құрылтайшыларың жалпыБиржа құрылтайшыларының жалпы жиналысы биржаның жоғарғыБиржа кеңесі биржаның атқарушы органы болып2. Биржа органдарының атқаратын функциялары мен17-бап. Биржалық сауда ережелері 1. Биржалық сауда ережелері; биржалық негізгі құрылымдық бөлімшелерінің функцияларын биржалықбиржада осы сауданы өткізу тәртібін; биржалық мәмілеелер түрлерін; оларды тіркеу мен есепке алу тәртібін; биржалық тауарлар бағасын белгілеу тәртібін; биржалық саудаға қатысушыларды өткен жария көпшілікбиржа мүшелерін және биржалық саудаға басқабиржалық мәмілеелер жасасу кезінде биржа мүшелерібиржа өткізетін жария көпшілік саудада реттілікбиржа тауарларының тізбесін; биржа көрсететін қызмет үшін төлемдердің мөлшерін2. Биржалар сұраныс пен ұсыныс ескеріле3. Биржалық сауданың үлгі ережелерін Қазақстан18-бап. Тауар биржасының қызметін тоқтату Биржа қызметін тоқтату биржаның жоғарғы органының2.3 Биржалық сауданы ұйымдастыру 19-бап. Тауар биржасындағы тауар сараптамасы Биржалық саудаға қатысушының талап етуі бойынша20-бап. Тауар биржасындағы мәмілелердің нәтижелері бойынша1. Мәмілелердің нәтижелері бойынша биржалық саудағаКлирингтік орталық есеп айырысу жүргізу үшін2. Клирингтік орталық қаржы рыногы мен3. Биржа биржалық саудаға қатысушылардың қаржылық21-бап. Тауар биржасында тарифтерді белгілеу 1. Биржа: Биржа мен оның бөлімшелері көрсететін қызметтеріБиржа жарғысын, биржалық сауда ережелерін және2. Биржаға: биржалық тауарға бағаның деңгейі мен шегін; биржалық мәмілеелерге делдалдық еткені үшін биржалық3. Көрсетілетін қызметтер үшін белгіленген тарифтер22-бап. Тауар биржасында дауларды шешу 1. Биржалық мәмілелер жасауға байланысты даулар2. Биржаның төрелік комиссиясының шешіміне белгіленгенҚорытынды Тауар биржаларының әлем экономикасы мен ҚазақстанныңОсы жұмысымды жасай отырып, мен тауарКөптеген әдебиеттерді талдап, қарағаннан соң, менҚолданылған әдебиеттер тізімі: 1. Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения.2. Герчикова И.Н. Международное коммерческое дело.3. Иващенко А. А. Товарная биржа.4. Дэниеле Дж., Радеба Ли. Международный5. Поплавский В:Д: Биржа - атрибут6. Спиридонов И.А. Мировая экономика., Москва,7. Журнал «Саясат» Август 1999г. Тенденции8. А.Н. Митрофанова, А.А. Ступников, Что9. За место под солнцем. Казахстанская10. Постановление Правительства Республики Казахстан О11. Указ Президента Республики Казахстан имеющий12. Биржевая торговля: прошла любовь, завяли13. Дегтярева О.И.. Кандинская О.А. Биржевое14. Райзберг Б.А. Основы бизнеса. Москва,Внешнеэкономическая деятельность предприятия. Основы: Учебник дляӘлемдегі тауар биржапарының тізімін Қосымша 1-ден11
27 маусым 2018ж.2008-2018 topreferat.com - Қазақша рефераттар, курстық, дипломдық жұмыстар
www.topreferat.com
Қаржы валюта нарығы қазақша реферат
Қаржы валюта нарығы.ЖоспарКіріспеІ. Қаржы және валюта нарығы, құнды қағаздар түрлері.1.1 Қаржы және валюта нарығы.1.2 Құнды қағаз түрлері.ІІ. Қаржы және валюта нарықтары, негізгі мәліметтер және қор биржасы.2.1 Қаржы және валюта нарықтары, негізгі мәліметтер.2.2 Қор биржасы.ҚорытындыПайдаланған әдебиеттер.Кіріспе
Жалпы, валюта нарығы дегеніміз шетелдік валютаны және шетелдік валютадағы төлем құжаттарын сату – сатып алу жөніндегі әлеуметтік – экономикалық және ұйымдық қатынастар жүйесі.
Қазақстан Республикасының халықаралық нарыққа шығуына кедергі жасап тұрңан мәселелердің бірі – теңгенің айырбасталымдылығы. Бір жағынан қазақстандық теңге бірнеше валюталық шектеулері бар айырбасталатын валюта болып саналады. Бірақ бұл шектеулер, Қазақстанның дүниежүзілік валюта нарығының толық құқылы қатысушысы бола алмауына жеткілікті.
Мемлекетіміздің ішкі валюталық нарығы әлі қалыптасқан жоқ, ол қалыптасу сатысында. Қазақстан нарығының жастығынан кез келген ірі қаржы институты, соның ішінде шетелдік де, өзіне пайда түсіре алды. Еліміздің коммерциялық банктері сыртқы қарыздарын өтегенде нарыққа валютаның айтарлықтай қаражат көлемін шығарады, бұл да теңгеге әсер етпей қоймайды. Валюта туралы заңдар қарама – қайшы және толық емес. Еліміздің валюта нарығының ерекшелігі, ол пайда болғанда үкімет теңгенің ішкі айырбасталымдылық жолына тұруымен анықталады. Валютаны еркін алып-сату отандық экономиканы долларландыруға әкеліп соқты. Қаржы нарығындағы болып жатқан өзгерістер валюта нарығына тікелей әсер етуде.І. Қаржы және валюта нарығы, құнды қағаздар түрлері.
1.1 Қаржы және валюта нарығы
Қаржы нарығы құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорының жиынтығы. Ол нарық қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және тауар, ақша, несие, валюта, сақтық және т.б. капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, алтын нарықтарымен байланысты болады. Қазіргі кезде дүние жүзінде АҚШ, Еуропа бірлестігі мен Жапония қаржы нарығының ең үлкен қорларын иемденуде. Қаржы нарығы біріне бірі байланысты және бірін бірі толықтырып тұратын, бірақ әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады: қолма қол ақша нарығы, несие капиталының нарығы және бағалы қағаздар нарығы.
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша, несие, валюта нарықтары қоса түсіндіріледі. Қаржы нарығынан айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы болып табылады, ол қолма қол ақшаны ғана емес, сондай – ақ қолма – қол емес төлем қаражаттарының, оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамтиды.
Несие нарығы банктердің орташа және ұзақ мерзімді несие жөніндегі банктік несие операцияларына байланысты, бұған коммерциялық несие де жатады.
Қаржы нарығы негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе куәліктер нарығы деп те атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің қозғалысына қызмет етеді.
Қызмет жағынан алғанда қаржы нарығы кәсіпорындардың, банктердің, мемлекеттің құнды қағаздар сату арқылы халықтың уақытша бос қаржысын жинап, қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі.
1. Реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтің кез келген түрлері мен арнауы бойынша сұраныс пен ұсыныстың тепе теңдігі;
2. Ұлттық банк тарапынан ақша айналысын дұрыс риттеу; бұған қолма – қол және қолма – қол емес айналым эмиссиясына бақылау жасау жатады;
3. Несие нарығын жандандыру, оны толық коммерцияландыру, яғни несие ресуртарын еркін нарыққа орналастыру: несие ресурстарының қозғалысын Ұлттық банк тағайындайтын пайыздық есептік мөлшерлемесін, коммерциялық банктердің міндетті резерв нормасын белгілеу ақша нарығында операциялар жүргізуі арқылы реттеледі.
Қаржы нарығы қызметінің алғышарттары мыналар болып табылады:
1. Бәсекені дамытып, монополиялық үстемдікті шектеу мақсатымен меншіктің барлық формасындағы, соның ішінде мемлекеттік сектордың, материалдық өндіріс саласындағы кәсіпорындардың бастапқы шаруашылық буындарына неғұрлым кең дербестік беру;
2. Қаржы ресурсын қайта бөлуде мемлекеттің рөлін қысқарту; өндірістік күрделі жұмсалымды орталықтан қаржыландыруды азайту, кәсіпорындар арсында қаражаттарды ведомстволық қайта бөлуді жою.
3. Шаруашылық субъектілері мен халықтың құнды қағаздарға салынатын ақшалай табыстарының өсуі;
4. Бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін несие қорын пайдалануды доғату; республикалық және жергілікті бюджеттердің тапшылығы мемлекеттік займдар шығару арқылы жабылады.1.2 Құнды қағаз түрлері
Құнды қағаз иесінің осындай құжаттар шы ғарған ұйымдарға қатысты мүліктік құқығын айғақтайтын ақша құжаттары. Құнды қағаз жеке құжаттар немесе есепшоттардағы жазбалар түрінде жүреді.
Құнды қағазға мыналар жатады: акциялар, облигациялар, мемлекеттік борыш міндеттемелері, жинақ сертификаттары, вексельдер. Банк несиесі алынғанын айғақтайтын құжаттар, депозиттеріне енгізілген сомалар, борыш жазбалары, мұралар, лотерея билеттері, сақтық қағаздар құнды қағаздарға жатпайды, пайыз түрінде табыс төленеді және осы құжаттар бойынша басқа адамдарға құқықтар беріледі.
Акционерлік қоғамдар, кәсіпорындар, ұйымдар, коммерциялық банктер шығарып, айналым мерзімі белгіленген, иесіне кәсіпорын табысының бір юөлігін иемденуге құқық берілетін құнды қағаз акция деп аталады.
Бізде еңбек ұжымы, кәсіпорын, акционерлік қоғамдар шығаратын акциялар пайдаланылады. Алғашқы екі түрі нағыз акция емес, бұл халық пен кәсіпорындардың бос қаржысын жинақтаудың өзіндік формасы.
Еңбек ұжымының акциялары кәсіпорын қызметкерлеріне ғана таратылып, оның дамуы үшін салынғанын айғақтайды. Жекешелендіру бағдарламасын жүзеге асыру барысында еңбек ұжымы мүшелерінің акциялары айналымға түспейді қызметкер оны тек мұраға қалдырады. Жұмыстан шықса, оның акцияларын кәсіпорын бес жыл сақтайды.
Шетел валютасы шетел ақшасы мағынасын береді.Ақшаның (МІ) көп бөлігі депозит түрінде болғандықтан, яғни коммерциялық банктік жүйенің өтімді пассивтері түрінде, валюта нарығынан талап етілгенде дейінгі депозиттер бейнесінде сипаттауға болады. Оның негізгі қатысушылары коммерциялық банктер және банкаралық мімілелер көлемі жиынтық көлемнің 90%- ын құрайды.ІІ. Қаржы және валюта нарықтары: негізгі мәліметтер және қор биржасы
2.1 Қаржы және валюта нарықтары, негізгі мәліметтері
Ең басты қаржы нарықтарының негізгі сипаттамаларын ұғып алсақ. Басқа нарықтардың көбі ағынмен сатса, қаржы нарығы қорларды сатып отырады.
Үй шаруашылықтарының ұсыныстары, көбінесе ағын болып табылады, сол сияқты қарыз алушылардың өз шығындарын қаржыландыруға керекті жинақтарға сұраныс та. Бірақ ұзақ мерзімдік, бүкіл жинақталған қаржы активтері ретіндегі активтер кез келген уақытта сатылып кетуі немесе сатып алынуы мүмкін. Қорлардың сұраныс пен ұсыныстан жылдам өзгеріп отыруы нарық жағдаятының тұрақсыздығына итермелеп отырады. Осындай түсініктеме, тек қана бір түрлі активтерге ғана емес, басқа да ұзақ мерзімді тұтыну тауарларына да қатысты айтылады; мысалы,шикізат, әлі жиналмаған егінге де қатысты айтылады.
Жеке тұлғалардың көбі қаржы нарығында үлкен көлемді іс жүргізбейді. Сондықтан олар делдалдар арқылы тапсырыстарын өткізеді,олар осындай шағын тапсырыстардың жинап бір үлкен тапсырыс жасайды да, немесе тапсырушылар атынан «нарық құрып» өз қоймаларынан сатады. Сол уақытта делдалдар өздері капитал иелері болады.
Әр қаладағы қор биржаларының айналымы. ЖҰӨ- нің пайыз мөлшерлемесі(1988 ж)Жоғарғы кестені қарастырғанда мынаны ескеріп отыру керек: қор биржаларының айналымдарын ЖҰӨ — нің пайыз мөлшерлемесі ретінде көрсетіп, біз тек қана осы сандарға шкала құрамыз. Соңғылары қарапайым кісіге үлкен боп көрінеді де, қаржы нарығы үлкен ойынхана ретінде көрінеді, бірақ шынында бұл делдалдар өз клиентіне әр түрлі қызмет көрсетуге тырысуынан бәсекелестіктің дамығанын көрсетеді.
Нарық түрлі формаларға ие. Ең алдымен барлығы қағаздар нарығы болады. Оларда қалың делдалдар тобы бір біріне әр түрлі асығыста жазылған қағаздарын көрсетіп дауласып тұрады. Ал шыныда биржалар қазіргі заманда компьютерленген және олардың мүшелері көптеген мәмілелерді өз терминалынан тұрмай ақ жасайды. Компьютерлендірудің арқасында және биржалардың автоматтандыруынан бүкіл континет биржалары бір бірімен телефон арқылы күні түні байланысады. Келешекте бір дүниежүзілік нарыққа бірігіп кетуі де мүмкін.
Тәуліктің келген уақытында дүниенің бір жерінде биржа жұмыс істейді. Франфурт немесе Париж биржалары ашылайын деп жатқанда, Сингапур мен Гонконгтегілер жұмысын доғарып жатады. Осы айналым төменгі кестеде көрсетілген.
2.2 Қор биржасы.
Қор биржасы- бұл құнды қағаздар қалыпты айналысына қажетті жағдай жасау, бұлардың нарықтық бағасын анықтау және олар жөнінде ақпараттар тарату өз қызметінің ерекше тақырыбы болып табылатын ұйым.
Қор биржасы құнды қағаздардың екінші нарығын ұйымдастырады. Биржадан тыс нарық әлбетте құнды қағаздардың шығарылымын қамтиды. Онда несие-қаржы институттары ұжымдық салушы ретінде іс — әрекет жасайды. Биржадан тыс нарыққа көбінесе облигациялардың үлкен бөлігін орналастырады. Биржада керісінше құнды қағаздардың бұрынғы шығарылымдары, негізінен акционерлік қоғам акциясының бағасы белгіленеді.
Қор биржасы жабық акционерлік қоғам формасында құрылады және кемінде үш мүшесі болуы тиіс. Тек қор биржасынығ акционері ғана оның мүшелері бола алады. Ол коммерциялық емес ұйым, оның мақсаты пайда табу емес, өзін — өзі өтеуге негізделген және өз қызметінен өзінің мүшелеріне табыс төлемейді. Қор биржасы инвестиция институты қызметімен шұғылданбайды, бірақ биржаға құқық беретін өз акцияларынан шығарып, сата алады. Қор биржасы кәсіпорындар туралы заңға сәйкес тіркеліп, Қаржы министрлігінде құнды қағаздармен биржа жұмысын жүргізуге лицензия алады.
Қор биржасы мен басқа биржалардың қор бөлімдері заң тәртібімен бекітілген ереже, биржа жарғысы, құнды қағаздармен жасалатын мәмілелердің ішкі ережесі негізінде жұмыс істейді.
Бағалы қағаздармен жасалатын операцияларды жүзеге асыру негізгі міндеттеріне кіретін инвестиция институттары, сондай – ақ мемлекеттік атқару органдары қор биржаларына мүше бола алады. Олардың тапсыруы бойынша құнды қағаздарды сатып алу және сатуды бойынша құнды қағаздарды сатып алу және сатуды делдалдар мен дилер атқарады.
Делдалдар (брокер) — мәміле жасау барысындағы тапсырма бойынша белгілі бір төлем ала отырып, жұмыс істейді. Қазіргі жағдайда делдалдық фирмалар жүргізеді.
Дилер – құнды қағазды сатып алу және сатумен өз атынан және өз есебінен айналысатын делдал, бұлар – жеке фирмалар, банк, жеке адамдар, қор биржасы мүшелері.
Қор биржасының қаржы қызметін мыналардың есебінен жүзеге асырылуы мүмкін:
— Қор биржасының оған мүшелікке ену құқығын беретін акцияларын сату;
— Қор биржасы мүшелерінің мүшелік жарналары;
— Биржада жасалған әрбір мәміледен алынатын биржа алымы;
— Биржа қызметінен түсетін басқа табыстар.
Биржаның табыстары оның қызмет ауқымын ұлғайту мен жетілдіруге байланысты шығындарды жабуға жұмсалады.Қорытынды.Қазақстан экономикасының шаруашылық жүргізудің нарықтық қатынастарына көшуі сатып алу сатудың нақты объектісі ақшаның ролін шұғыл қажет етеді.
Валюта нарығы деп шетелдік валютаны сатып алу жөніндегі әлеуметтік экономикалық және ұйымдық жүйесі болып табылады.
Қорытындылап айтатын болсақ қаржы нарығы құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорынын жиынтығы.
Еуропалық рынок валютаны шетелдерде жүргізілетін опеацияларға қатыстыруға негізделген қысқа және орта мергімді несиелердің халықаралық рыногы. «Еуро » сөзі тек Батыс Еуропа шеңберіндегі рынок дегенді ғана білдірмейді, ол шетел банктерінің есебіндегі валюталардың (доллар, марка, цена) қарызға беру үшін қолданылады.Пайдаланған әдебиеттер
1. О. Баймұратов «Қазақстан қаржы нарығы». Алматы «Экономика» 2007 ж
2. Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү. Байжомартов «Нарықтық экономика негіздері» Алматы 1994 ж
3. К.З.Хамитова «Экономикажәне кәсіпкерлік негіздері» Астана 2007 ж
4. Н.Қ. Мамыров, М.Ә.Тілеужанова «Макроэкономика» Алматы «Экономика» 2003 ж
5. Н. Г. Мэнкю «Макроэкономика» МГУ
Тағы рефераттар
referattar.kazaksha.info
Биржа мүшелері және биржаны басқару
Сатып алу, сату мен айырбасты жүзеге асыратын мелекеттік, кооперативтік, делдалдық (брокерлік) фирмалар, банктер, шетелдік, біріккен және басқа да кәсіпорындар мен ұйымдар, жергілікті деңгейдегі кез келген заңды тұлғалар биржа мүшелері бола алады. Биржадағы мүшелік биржа залында саудалауға құқық береді. Биржа мүшелері комитеттер жұмыстарына қатыса алады және әртүрлі биржалық сайлаулар мен жиналыстарда дауыстарын бере алады.
Осындай комитеттердің әр алуан түрлері бар. Дайындау мен оқу комитеттерінен бастап сауданы реттеу мен сауда залының комитеттеріне дейін. Осыдан басқа биржа мүшелері әрқырлы биржалық ақпарат алып, кітапханалық және ақпараттық орталықты қолдана алады, оқу және қайта дайындау программаларын өтеді. Егер, кез келген ұйымға квалификацияланған қүрылтайшылардын көбісі және биржа мушелігене ие ұйымдар мен кәсіпорындардың үлкен бөлігі дауыс берсе, онда сол ұйым биржа мүшесі бола алады. Сайлау биржа мүшелігене ие ұйымның қаражатының жағдайының деңгейіне байланысты өткізіледі. Биржа мүшелері алғашқы салым өткізуге тиіс, және егер олар биржа мүшелігінен шығатын болса бұл салым оларға қайтарылады. Биржа мүшелігіне жаңа мүше қабылдау құрылтайшылар мен биржа мүшелерінің ортақ жиналысында жүзеге асды. Биржа мүшелері әр жыл сайын мүшелік салым төлейді, бірақ олар биржалық саудалауға қатысушы ұйымдар мен мекемелер төлейтін ортақ салымдардан босатылады. Биржа мүшелерінің құқықтары:
1. Уставта белгіленген тәртіпке байланысты, биржа басқаруына қатысу.
2. Саудалудың ұйымдастырылуын жақсарту үшін жаңа ұсыныстарды биржаны басқаратын мүшелерге ұсыну.
3. Шешуші дауыс құқығын қолданып, ортақ жиналыстарға қатысу.
4. Ақпарат және басқа биржалық қызметтерді қолдану. Биржаның шаруашылық іс-эрекетіне байланысты, биржа мүшелері өз салымдарының көлеміне қарай мүліктік жауапкершілікке ие. Биржа мүшелері өз жұмыстарын жеңілдету үшін жұмсшыларды жалдауға құқықтары бар. Бұл жұмысшыларға клерктер мен хатшылар түрінде саудаласу залына еркін кіріп, шығуға рұқсат етіледі. Биржа басқарушылары арнайы органдарды құрады. Олар — белгілі бір биржалық өмірдің сферасына байланысты құрылатын, басқарушылар кеңесі мен эртүрлі комитеттер. Биржа бөлімшелеріне төмендегілер кіреді:
• Ревизиялық комиссия — биржаның қаржылық іс-әректінің ревизиясын, құрылтайшылар мен биржа мүшелерінің ортақ жиналысында айтылатын отчетты дайындау және ұйымдар мен тұлғаларға консультация беру міндеттерін іске асырады.
• Арбитраждық комиссия — келісім боынша серіктестер арасындағы контрактілерді жасау, келісімдердің жасалуының дұрыстығын қадағалау, келісімдерге отыру және жасау процесінде, биржа мүшелерінің арасында және киенттердің арасында пайда болатын даулы сұрақтарды тыңдап, тергеу жасап, шешеді.
• Котировкалық комиссия — басты міндеті биржалық котировкаларды шығарып дайындау мен бағаның айналымын анализдеуге арналған басты орган.
- Сауда этика комиссиясы — биржада саудалаудың ережелерінің орындалуын бақылайтын орган.
- Биржа мүшелерін қабылдау комиссиясы – биржаға қабылданатын жаңа мүшелердің өтініштерін және мүшелікке ие ұйымның қаржылық жағдайын анализдейді, қарайды.
- Биржалық тауарлар бөлімі — биржадағы тауарлар жайылы консультация береді.
- Экономикалық анализдеу бөлімі — өнім нарығының конъюнктурасына бақылау жүргізеді.
- Администрациялық-шаруашылық бөлім – бухгалтерияны жүргізу, кадрларды дайындау, қоймалық және таралық шаруашылық жайында мәселелерді шешеді.
- Ақпараттық орталық.
- Биржалық саудалауды жақсарту бөлімі.
- Биржалық келісімдерге байланысты есептеулер бөлімі.
- Биржалық мұражай.
- Сауданы ұйымдастыру бөлімі.
Іскерлік операциялар жайындағы комиссия – биржа мүшелерінің жұмыстарының «тазалығын» бақылайды.
.
Тағы рефераттарbigox.kz
Қаржы валюта нарығы туралы қазақша реферат
Қаржы валюта нарығы туралы қазақша реферат
Жоспар
Кіріспе
І. Қаржы және валюта нарығы, құнды қағаздар түрлері.
1.1 Қаржы және валюта нарығы.
1.2 Құнды қағаз түрлері.
ІІ. Қаржы және валюта нарықтары, негізгі мәліметтер және қор биржасы.
2.1 Қаржы және валюта нарықтары, негізгі мәліметтер.
2.2 Қор биржасы.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер.
Кіріспе
Жалпы, валюта нарығы дегеніміз шетелдік валютаны және шетелдік валютадағы төлем құжаттарын сату – сатып алу жөніндегі әлеуметтік – экономикалық және ұйымдық қатынастар жүйесі.
Қазақстан Республикасының халықаралық нарыққа шығуына кедергі жасап тұрңан мәселелердің бірі – теңгенің айырбасталымдылығы. Бір жағынан қазақстандық теңге бірнеше валюталық шектеулері бар айырбасталатын валюта болып саналады. Бірақ бұл шектеулер, Қазақстанның дүниежүзілік валюта нарығының толық құқылы қатысушысы бола алмауына жеткілікті.
Мемлекетіміздің ішкі валюталық нарығы әлі қалыптасқан жоқ, ол қалыптасу сатысында. Қазақстан нарығының жастығынан кез келген ірі қаржы институты, соның ішінде шетелдік де, өзіне пайда түсіре алды. Еліміздің коммерциялық банктері сыртқы қарыздарын өтегенде нарыққа валютаның айтарлықтай қаражат көлемін шығарады, бұл да теңгеге әсер етпей қоймайды. Валюта туралы заңдар қарама – қайшы және толық емес. Еліміздің валюта нарығының ерекшелігі, ол пайда болғанда үкімет теңгенің ішкі айырбасталымдылық жолына тұруымен анықталады. Валютаны еркін алып-сату отандық экономиканы долларландыруға әкеліп соқты. Қаржы нарығындағы болып жатқан өзгерістер валюта нарығына тікелей әсер етуде.
І. Қаржы және валюта нарығы, құнды қағаздар түрлері.
1.1 Қаржы және валюта нарығы
Қаржы нарығы құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорының жиынтығы. Ол нарық қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және тауар, ақша, несие, валюта, сақтық және т.б. капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, алтын нарықтарымен байланысты болады. Қазіргі кезде дүние жүзінде АҚШ, Еуропа бірлестігі мен Жапония қаржы нарығының ең үлкен қорларын иемденуде. Қаржы нарығы біріне бірі байланысты және бірін бірі толықтырып тұратын, бірақ әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады: қолма қол ақша нарығы, несие капиталының нарығы және бағалы қағаздар нарығы.
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша, несие, валюта нарықтары қоса түсіндіріледі. Қаржы нарығынан айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы болып табылады, ол қолма қол ақшаны ғана емес, сондай – ақ қолма – қол емес төлем қаражаттарының, оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамтиды.
Несие нарығы банктердің орташа және ұзақ мерзімді несие жөніндегі банктік несие операцияларына байланысты, бұған коммерциялық несие де жатады.
Қаржы нарығы негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе куәліктер нарығы деп те атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің қозғалысына қызмет етеді.
Қызмет жағынан алғанда қаржы нарығы кәсіпорындардың, банктердің, мемлекеттің құнды қағаздар сату арқылы халықтың уақытша бос қаржысын жинап, қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі.
- Реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтің кез келген түрлері мен арнауы бойынша сұраныс пен ұсыныстың тепе теңдігі;
- Ұлттық банк тарапынан ақша айналысын дұрыс риттеу; бұған қолма – қол және қолма – қол емес айналым эмиссиясына бақылау жасау жатады;
- Несие нарығын жандандыру, оны толық коммерцияландыру, яғни несие ресуртарын еркін нарыққа орналастыру: несие ресурстарының қозғалысын Ұлттық банк тағайындайтын пайыздық есептік мөлшерлемесін, коммерциялық банктердің міндетті резерв нормасын белгілеу ақша нарығында операциялар жүргізуі арқылы реттеледі.
Қаржы нарығы қызметінің алғышарттары мыналар болып табылады:
- Бәсекені дамытып, монополиялық үстемдікті шектеу мақсатымен меншіктің барлық формасындағы, соның ішінде мемлекеттік сектордың, материалдық өндіріс саласындағы кәсіпорындардың бастапқы шаруашылық буындарына неғұрлым кең дербестік беру;
- Қаржы ресурсын қайта бөлуде мемлекеттің рөлін қысқарту; өндірістік күрделі жұмсалымды орталықтан қаржыландыруды азайту, кәсіпорындар арсында қаражаттарды ведомстволық қайта бөлуді жою.
- Шаруашылық субъектілері мен халықтың құнды қағаздарға салынатын ақшалай табыстарының өсуі;
- Бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін несие қорын пайдалануды доғату; республикалық және жергілікті бюджеттердің тапшылығы мемлекеттік займдар шығару арқылы жабылады.
1.2 Құнды қағаз түрлері
Құнды қағаз иесінің осындай құжаттар шы ғарған ұйымдарға қатысты мүліктік құқығын айғақтайтын ақша құжаттары. Құнды қағаз жеке құжаттар немесе есепшоттардағы жазбалар түрінде жүреді.
Құнды қағазға мыналар жатады: акциялар, облигациялар, мемлекеттік борыш міндеттемелері, жинақ сертификаттары, вексельдер. Банк несиесі алынғанын айғақтайтын құжаттар, депозиттеріне енгізілген сомалар, борыш жазбалары, мұралар, лотерея билеттері, сақтық қағаздар құнды қағаздарға жатпайды, пайыз түрінде табыс төленеді және осы құжаттар бойынша басқа адамдарға құқықтар беріледі.
Акционерлік қоғамдар, кәсіпорындар, ұйымдар, коммерциялық банктер шығарып, айналым мерзімі белгіленген, иесіне кәсіпорын табысының бір юөлігін иемденуге құқық берілетін құнды қағаз акция деп аталады.
Бізде еңбек ұжымы, кәсіпорын, акционерлік қоғамдар шығаратын акциялар пайдаланылады. Алғашқы екі түрі нағыз акция емес, бұл халық пен кәсіпорындардың бос қаржысын жинақтаудың өзіндік формасы.
Еңбек ұжымының акциялары кәсіпорын қызметкерлеріне ғана таратылып, оның дамуы үшін салынғанын айғақтайды. Жекешелендіру бағдарламасын жүзеге асыру барысында еңбек ұжымы мүшелерінің акциялары айналымға түспейді қызметкер оны тек мұраға қалдырады. Жұмыстан шықса, оның акцияларын кәсіпорын бес жыл сақтайды.
Шетел валютасы шетел ақшасы мағынасын береді.Ақшаның (МІ) көп бөлігі депозит түрінде болғандықтан, яғни коммерциялық банктік жүйенің өтімді пассивтері түрінде, валюта нарығынан талап етілгенде дейінгі депозиттер бейнесінде сипаттауға болады. Оның негізгі қатысушылары коммерциялық банктер және банкаралық мімілелер көлемі жиынтық көлемнің 90%- ын құрайды.
ІІ. Қаржы және валюта нарықтары: негізгі мәліметтер және қор биржасы
2.1 Қаржы және валюта нарықтары, негізгі мәліметтері
Ең басты қаржы нарықтарының негізгі сипаттамаларын ұғып алсақ. Басқа нарықтардың көбі ағынмен сатса, қаржы нарығы қорларды сатып отырады.
Үй шаруашылықтарының ұсыныстары, көбінесе ағын болып табылады, сол сияқты қарыз алушылардың өз шығындарын қаржыландыруға керекті жинақтарға сұраныс та. Бірақ ұзақ мерзімдік, бүкіл жинақталған қаржы активтері ретіндегі активтер кез келген уақытта сатылып кетуі немесе сатып алынуы мүмкін. Қорлардың сұраныс пен ұсыныстан жылдам өзгеріп отыруы нарық жағдаятының тұрақсыздығына итермелеп отырады. Осындай түсініктеме, тек қана бір түрлі активтерге ғана емес, басқа да ұзақ мерзімді тұтыну тауарларына да қатысты айтылады; мысалы,шикізат, әлі жиналмаған егінге де қатысты айтылады.
Жеке тұлғалардың көбі қаржы нарығында үлкен көлемді іс жүргізбейді. Сондықтан олар делдалдар арқылы тапсырыстарын өткізеді,олар осындай шағын тапсырыстардың жинап бір үлкен тапсырыс жасайды да, немесе тапсырушылар атынан «нарық құрып» өз қоймаларынан сатады. Сол уақытта делдалдар өздері капитал иелері болады.
Әр қаладағы қор биржаларының айналымы. ЖҰӨ- нің пайыз мөлшерлемесі(1988 ж)
| Лондон Фанкфурт Париж Цюрих Милан Брюссель | 43.8 8.6 7.1 37.7 3.8
7.0 |
Жоғарғы кестені қарастырғанда мынаны ескеріп отыру керек: қор биржаларының айналымдарын ЖҰӨ — нің пайыз мөлшерлемесі ретінде көрсетіп, біз тек қана осы сандарға шкала құрамыз. Соңғылары қарапайым кісіге үлкен боп көрінеді де, қаржы нарығы үлкен ойынхана ретінде көрінеді, бірақ шынында бұл делдалдар өз клиентіне әр түрлі қызмет көрсетуге тырысуынан бәсекелестіктің дамығанын көрсетеді.
Нарық түрлі формаларға ие. Ең алдымен барлығы қағаздар нарығы болады. Оларда қалың делдалдар тобы бір біріне әр түрлі асығыста жазылған қағаздарын көрсетіп дауласып тұрады. Ал шыныда биржалар қазіргі заманда компьютерленген және олардың мүшелері көптеген мәмілелерді өз терминалынан тұрмай ақ жасайды. Компьютерлендірудің арқасында және биржалардың автоматтандыруынан бүкіл континет биржалары бір бірімен телефон арқылы күні түні байланысады. Келешекте бір дүниежүзілік нарыққа бірігіп кетуі де мүмкін.
Тәуліктің келген уақытында дүниенің бір жерінде биржа жұмыс істейді. Франфурт немесе Париж биржалары ашылайын деп жатқанда, Сингапур мен Гонконгтегілер жұмысын доғарып жатады. Осы айналым төменгі кестеде көрсетілген.
2.2 Қор биржасы.
Қор биржасы- бұл құнды қағаздар қалыпты айналысына қажетті жағдай жасау, бұлардың нарықтық бағасын анықтау және олар жөнінде ақпараттар тарату өз қызметінің ерекше тақырыбы болып табылатын ұйым.
Қор биржасы құнды қағаздардың екінші нарығын ұйымдастырады. Биржадан тыс нарық әлбетте құнды қағаздардың шығарылымын қамтиды. Онда несие-қаржы институттары ұжымдық салушы ретінде іс — әрекет жасайды. Биржадан тыс нарыққа көбінесе облигациялардың үлкен бөлігін орналастырады. Биржада керісінше құнды қағаздардың бұрынғы шығарылымдары, негізінен акционерлік қоғам акциясының бағасы белгіленеді.
Қор биржасы жабық акционерлік қоғам формасында құрылады және кемінде үш мүшесі болуы тиіс. Тек қор биржасынығ акционері ғана оның мүшелері бола алады. Ол коммерциялық емес ұйым, оның мақсаты пайда табу емес, өзін — өзі өтеуге негізделген және өз қызметінен өзінің мүшелеріне табыс төлемейді. Қор биржасы инвестиция институты қызметімен шұғылданбайды, бірақ биржаға құқық беретін өз акцияларынан шығарып, сата алады. Қор биржасы кәсіпорындар туралы заңға сәйкес тіркеліп, Қаржы министрлігінде құнды қағаздармен биржа жұмысын жүргізуге лицензия алады.
Қор биржасы мен басқа биржалардың қор бөлімдері заң тәртібімен бекітілген ереже, биржа жарғысы, құнды қағаздармен жасалатын мәмілелердің ішкі ережесі негізінде жұмыс істейді.
Бағалы қағаздармен жасалатын операцияларды жүзеге асыру негізгі міндеттеріне кіретін инвестиция институттары, сондай – ақ мемлекеттік атқару органдары қор биржаларына мүше бола алады. Олардың тапсыруы бойынша құнды қағаздарды сатып алу және сатуды бойынша құнды қағаздарды сатып алу және сатуды делдалдар мен дилер атқарады.
Делдалдар (брокер) — мәміле жасау барысындағы тапсырма бойынша белгілі бір төлем ала отырып, жұмыс істейді. Қазіргі жағдайда делдалдық фирмалар жүргізеді.
Дилер – құнды қағазды сатып алу және сатумен өз атынан және өз есебінен айналысатын делдал, бұлар – жеке фирмалар, банк, жеке адамдар, қор биржасы мүшелері.
Қор биржасының қаржы қызметін мыналардың есебінен жүзеге асырылуы мүмкін:
— Қор биржасының оған мүшелікке ену құқығын беретін акцияларын сату;
— Қор биржасы мүшелерінің мүшелік жарналары;
— Биржада жасалған әрбір мәміледен алынатын биржа алымы;
— Биржа қызметінен түсетін басқа табыстар.
Биржаның табыстары оның қызмет ауқымын ұлғайту мен жетілдіруге байланысты шығындарды жабуға жұмсалады.
Қорытынды.
Қазақстан экономикасының шаруашылық жүргізудің нарықтық қатынастарына көшуі сатып алу сатудың нақты объектісі ақшаның ролін шұғыл қажет етеді.
Валюта нарығы деп шетелдік валютаны сатып алу жөніндегі әлеуметтік экономикалық және ұйымдық жүйесі болып табылады.
Қорытындылап айтатын болсақ қаржы нарығы құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорынын жиынтығы.
Еуропалық рынок валютаны шетелдерде жүргізілетін опеацияларға қатыстыруға негізделген қысқа және орта мергімді несиелердің халықаралық рыногы. «Еуро » сөзі тек Батыс Еуропа шеңберіндегі рынок дегенді ғана білдірмейді, ол шетел банктерінің есебіндегі валюталардың (доллар, марка, цена) қарызға беру үшін қолданылады.
Пайдаланған әдебиеттер
1. О. Баймұратов
Қазақстан қаржы нарығы.
Алматы «Экономика» 2007 ж
2. Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү. Байжомартов
Нарықтық экономика негіздері
Алматы 1994 ж
3. К.З.Хамитова
Экономикажәне кәсіпкерлік негіздері
Астана 2007 ж
4. Н.Қ. Мамыров, М.Ә.Тілеужанова
Макроэкономика
Алматы «Экономика» 2003 ж
5. Н. Г. Мэнкю
Макроэкономика
МГУ
.
Тағы рефераттарbigox.kz
Қор биржалары түсінігі | Bigox.kz
Экономикадағы түрлендірулер жаңа экономикалық жағдайларға сәйкес ресурстарды, оның ішінде қаржы ресурстарын үлестірудің формаларын қолдануды міндеттейді.
Қор биржасы – бұл бағалы қағаздардың бірқалыпты айналысы үшін қажетті жағдайлармен қамтамасыз ететін ұйым.
Қор биржасы қаржы ресурстарын жинақтау, шоғырландыру және қайта бөлу процесін ұйымдастырушы экономиканың басты буыны болып табылады. Ол қаржы және өндірістік капитал арасында делдал бола отырып, экономикалык дамудың қозғаушы күштерінің бірі болып саналатын инвестициялық процеске ықпал етеді.
Қор биржасы өз қызметінде мынадай кағидаларға сүйенеді:
- қаншалықты биржадағы мәмілелердің ауызша жасалып, кейіннен заңды түрде құжатталатындыктан да брокерлер мен клиенттер арасындағы жеке сенімнің болуы;
- сауда-саттық ережелері мен есеп арқылы қаржы делдалдарының қызметінің кор биржасының әкімшілігі және аудиторларымен қатаң түрде реттелуі.
Бұл қағидалардың қамтамасыз етілуі нәтижесінде қор биржасында бағалы қағаздарды сатуға және сатып алуға итермелейтін орта қалыптасады. Ондай артықшылықтарға: аталған қағаздардың қадамдары үшін несиеге деген мүмкіндік; бағалы қағаздар нарығының жағдайы туралы жақсы шолулар; сол немесе басқа да бағалы қағаздардың мүмкіндіктерін тура бағалау және т.б. Сөйтіп, бағалы қағаздар нарығындағы қор биржа өзіндік барометр мен бағыттағыш ролін атқарады. Соның нәтижесінде әрбір инвестор жақсы болашағы бар акционерлік қоғамдарды тауып ақшалай қаражаттарын салады.
Қор биржасының механизмін іске қосудан бұрын: болашақ клиенттер және ең бастысы, акционерлер торабын құруға күш жұмсау қажет, яғни қор биржасының бағалы жұмысын бастауына қажетті бағалы қағаздарды калай құру және кімдермен жұмыс жасау қажет деген сұрақтарды шешу керек; екіншіден, қор операцияларын жүргізудегі делдалдар (брокерлер мен дилерлер) жүйесін қалыптастыру қажет; үшіншіден, қор биржасын іске қосудан бұрын биржалық механизмнің орталық буындарының жұмыстарын (биржаға бағалы қағаздар жіберу жүйесі, сараптау, бағалау комиссиясы және т.б.) жолға қою керек, яғни басында қор биржасының функциональдық және ұйымдастырушылық құрылымдарын қалыптастыру қажет.
Қор нарығы сауда-саттықтың өсуі және жасалатын мерзімді мәмілелердің санының ұлғаюнан кейін барып, тұтыну тауарларының қойнауында қалыптасқан болатын. Қаржы операцияларының объектісіне қарыздық қолхат – вексельдер біртіндеп айнала бастаған. Бельгия порты Антверпен ресми түрдегі қор биржасының отаны болып саналады. Оның тауар биржасында 1592 жылы бағалы қағаздармен алғашқы сауда-саттық жасалған. Кейіннен жетекшілік рөлі Амстердамға ауысып, онда алғашқы мерзімді мәмілелер жүргізілді, сондай-ақ биржалық операциялар техникасы жоғары деңгейге жетті.
Биржалардың бастапқы кезендегі қалыптасуы мемлекеттіқ қарыздың өсуімен байланысты болды, яғни қазыналық вексельдер мен облигацияларға жұмсалған капиталдарды кез келген уақытта ақшаға айналдыруға мүмкін еді. Алғашқы акционерлік қоғамдардың (Нидерлаңды және ағылшын ост-үнді компаниялары) пайда болуьша байланысты акциялар биржа айналымының басты объектісіне айналды. Саудагерлерді, қарыз иелерін, банкирлерді, өңеркәсіпшілерді біріктіретін серіктестіктердің пайда болуы теңіздік экспедициялар және Жаңа Жарықтың елдеріне баратын сауда керуендерімен байланыста болды. Қосқан пайлары арнайы құжат акциялар арқылы құжатталды. Акциялар жалпы капиталға үлес қосқандығын куәландырып, пайданың бір бөлігін алуға құқық берді.
Бұл компаниялардың алған жоғары пайдалары, олардың акцияларына деген бағаның бірден өсуіне және биржалық сауда-саттықтың ұлғаюына жол берді. Осы уақыттарда XVIII ғасырдың бірінші бөлігіне және келесі жылдары қор биржалары Францияда, Ұлыбританияда, Германияда, АҚШ-та құрыла бастаған. Биржалар саны тез өсіп және олардың арасында өзара тығыз байланыстар орнықты. Сондықтан да капитализмңің қалыптасу кезеңінде қор биржасы белгілі бір дәрежедегі капиталды жинақтаудың маңызды факторына айналып, ол кейіннен қаржы-экономикалық қатынастардың маңызды элементі болып табылды.
Еркін бәсеке нарығындағы жағдай мемлекеттік үлестіруді айналып өтіп, қор биржасы және несиелеу сфералары арқылы ірі ақшалай қаражаттардың саладан салаға құйылуын қамтамасыз етті. Бұл кезең ұйымдастырылмағаң «жабайы» нарықтың уақытымен сипатталады. Бұл тұста, шаруашылық қызметті ретгеуші заңдылықтар мен органдар болмағандықтан да көптеген мәмілелер тіркеуге алынбаған.
XIX ғасырдың екінші жартысындағы жаппай акционерлік қоғамдардың құрылуы мен бағалы қағаздар шығарудың ұлғаюы қор биржасының маңызын арттыра түседі. Өндірістің өсуімен салыстырғанда ақшалай капиталдың интенсивті түрдегі жинақталуы бағалы қағаздарға деген едәуір сұранысты анықтап, ңәтижесінде биржалық айналым өсіп, ал биржада ең бастысы жеке компаниялар мен кәсіпорындардың акциялары мен облигациялары айналысқа түсті.
Әсіресе бағалы қағаздар нарығы АҚШ-та кеңінен дамыды. Егер де, Еуропада бос ақша қаражаттарын банктегі шот-тарда сақтауды, сақтандыру полңсі және жылжымайтын мүлікке салуды дұрыс санаса, ал Америкада көптеген кәсіп-керлер өз капиталдарын қаржылай активтерге инвестиция-лады. Сондықтан да АҚЩ-тың қор нарығында қаржылай операцияларды жүзеге асырудың қазіргі механизмі қалып-тасып, ол бүгінгі уақытта біршама ұйымдастырылған және демократиялық бағалы қағазадар нарығының біріне жатады.Қаржы нарығының ұлттық ерекшеліктеріне байланысты қор биржаларын ұйымдастырудың екі типі болады. Бұл жеке құқықтық сипаттағы (ағылшын-саксон типтес) және топтық құқықтық сипаттағы (еуропалық континенттік типтес) қор биржалары.
Жеке құқықтық сипаттағы кор биржасына классикалық мысал ретінде әлемдегі Лондон қор биржасын және сондай қағидамен жұмыс жасап отырған Нью-Йорк, Токио және басқа да қор биржаларды айтуға болады. Олар жеке компа-ния түрінде ұйымдастырылып, кейіннен акционерлік қоғам, бірлестіктер, аралас кәсіпорындарға айналған. Мұндай типтегі қор биржаның мүшелерінің саны қатаң шектеледі. Оған орын үшін ірі ақша сомасын төлей алатын қарапайым тұлғалар мен компаниялар мүше бола алады. Нью-Йорк қор биржасындағы орын үшін төлем ақының мөлшері бірнеше ондаған мыңдарадан жүздеген мын долларларға дейін ауытқып отырады. Қор биржасына биржалық комитет немесе басқарма жетекшілік етеді. Мұндай биржалар қызметіне үкімет тарапынан қойылатын бақылау өте аз және олар біршама дербес және бағалы қағаздар айналысын реттеуде тәуелсіз. Қазақстан кор биржалары ұйымдастырылу кұрылымы жағынан биржаның осы тобына жатады.
Топтық құқықтық сипаттағы биржалар мемлекеттік мекемелер болып саналады. Олардың қызметтерін үкімет органдары бағалы қағаздар айналысын реттеуші арнайы ко-миссиялармен бірлесе отырып, бақылау жасайды. Мысалға, Париж қор биржасы экономика министрі мен биржа операциялары жөніндегі комиссияның бірлескен түрдегі қадағалауында болса, ал Германияның биржаларын жергілікті үкімет органдары бақылауға алса, Италия биржаларын Қаржы минстрлігі мен компаниялар және биржа ісі жөніндегі Ұлттық комиссия реттейді. Биржалық жұмыскерлер мен қор операциялары бойынша мамандарды, сол органдар тағайындайды және олардың мемлекеттік қызметкер деген мәртебесі болады.
Бірақ соңғы жылдары ағылшын, американ және еуропалық континенттік қор биржалары типтерінің арасындағы айырмашылықтарды білдірмеу ағымы байқалуда. Бір жағы-нан, биржаның өзі іштей өзін-өзі реттеу негізінде қызмет етсе, екінші жағынан ақша-несие және қаржымеханизмінің казіргі құрылымына оңай көнетіндей ету мақсатында бағалы кағаздар нарығына мемлекеттік бақылау және реттеу арта түсуде.
Әрбір елде бір ғана емес, қор биржаларының толық жүйесі бар. Ұлттық биржалық жүйеде жекелеген биржалардың рөліне байланысты моно жүйелік және полицентристік қор биржалары бар елдерді топтастыруға болады.Бірінші типтегі жүйеде елдің қаржы орталығында ор-наласқан бір ғана биржа қызмет етіп, қалғандарының аймақтық маңызы болады (АҚШ, Италия, Франция, Жапония). Мысалға, Милан және Париж қор биржаларында бағалы қағаздар ұлттық айналымының 95%-ға жуығы шоғырланса, ал Нью-Иорк және Токио биржаларында бұл көрсеткіш 84% және 80% құрайды.
Қазақстандағы ұйымдастырылған қор биржасының дамуы осы биржалық жүйе төңірегінде жүргізілуде.
Полицентрлік қор биржасының жүйелері Германияда, Австрияда, Канадада, Швецияда қызмет етуде. Аймақтық қор биржалар қызметі жергілікті компаниялардың бағалы қағаздарына қызмет көрсетуге бағытталғандықтан да белгілі бір аудан төңірегінен шықпайды. Бірақ та бұл жерде провинциалдық биржалардың бірігу ағымының орын алуын айта кеткен жөн. Полицентрлік бағалы қағаздар нарығын ұйымдастыру құрылымына біршама аймақтық құрылым-дары бар Ресей биржалық жүйесі бет түзеп келеді.
.
Тағы рефераттарbigox.kz
Қор биржасы туралы түсінік — курсовая работа
Топтық құқықтық сипаттағы биржалар мемлекеттік мекемелер болып саналады. Олардың қызметтерін үкімет органдары бағалы қағаздар айналысын реттеуші арнайы комиссиялармен бірлесе отырып, бақылау жасайды. Мысалға, Париж қор биржасы экономика министрі мен биржа операциялары жөніндегі комиссияның бірлескен түрдегі қадағалауында болса, ал Германияның биржаларын жергілікті үкімет органдары бақылауға алса, Италия биржаларын Қаржы министрлігі мен компаниялар және биржа ісі жөніндегі Ұлттық комиссия реттейді. Биржалық жұмыскерлер мен қор операциялары бойынша мамандарды, сол органдар тағайындайды және олардың мемлекеттік қызметкер деген мәртебесі болады.
Бірақ соңғы жылдары ағылшын, американ және еуропалық континенттік қор биржалары типтерінің арасындағы айырмашылықтарды білдірмеу ағымы байқалуда. Бір жағынан, биржаның өзі іштей өзін - өзі реттеу негізінде қызмет етсе, екінші жағынан ақша – несие және қаржы механизмінің қазіргі құрылымына оңай көнетіндей ету мақсатында бағалы қағаздар нарығына мемлекеттік бақылау және реттеу арта түсуде.
Әрбір елде бір ғана емес, қор биржаларының толық жүйесі бар. Ұлттық биржалық жүйеде жекелеген биржалардың роліне байланысты моно жүйелік және полицентристік қор биржалары бар елдерді топтастыруға болады.
Бірінші типтегі жүйеде елдің қаржы орталығында орналасқан бір ғана биржа қызмет етіп, қалғандарының аймақтық маңызы болады (АҚШ, Италия, Франция, Жапония ). Мысалға, Милан және Париж қор биржаларында бағалы қағаздар ұлттық айналымының 95% - ға жуығы шоғырланса, ал Нью – Иорк және Токио биржаларында бұл көрсеткіш 84% және 80% құрайды. Қазақстандағы ұйымдастырылған қор биржасының дамуы осы биржалық жүйе төңірегінде жүргізілуде.
Полицентрлік қор биржасының жүйелері Германияда, Австрияда, Канадада, Швецияда қызмет етуде. Аймақтық қор биржалар қызметі жергілікті компаниялардың бағалы қағаздарына қызмет көрсетуге бағытталғандықтан да белгілі бір аудан төңірегінен шықпайды. Бірақ та бұл жерде провинциалдық биржалардың бірігу ағымының орын алуын айта кеткен жөн. Полицентрлік бағалы қағаздар нарығын ұйымдастыру құрылымына біршама аймақтық құрылымдары бар Ресей биржалық жүйесі бет түзеп келеді.
Биржаны өзін - өзі реттеудің әрекет етіп отырған әдісіне – листинг жатады. Биржа ісіндегі листинг – бұл биржалық тізімге бағалы қағаздар эмитенттерінің бірқатарын қосуды білдіреді. Биржаны ұйымдастыру шартына байланысты бағалауға жіберілетін бағалы қағаздар тізіміне біршама ірі және рентабельді акционерлік қоғамдар ғана түсуге тиіс. Биржа листингіне енгізілу, эмитент – компанияның тұрақтылығы туралы куәландырылады, себебі биржа ондағы айналатын тауарлардың жоғары санын растайды. Листингтің құрамдас бөліктерін атап өтейік. Эмитент – компаниялардың бағалы қағаздары, оларды толық талдаудан кейін, биржада бағалау жіберілетін бағалы қағаздар тізіміне қосылады. Талдау эмитенттің берген мәліметтері негізінде жасалады. Ондай мәліметтерге: эмиссиялау проспектісі, компания активтерінің жағдайы туралы ақпарат, компанияның бухгалтерлік есебі, тәуелсіз аудиторлармен куәландырылған пайда және зиян туралы есебі жатады. Барлық ақпараттар кешенінің аналитикалық өңдеуі мыналарды қамтиды: жалпы экономикалық және әлеуметтік - саяси болжаулар, жаңа заңдарды және нормативтік актілерді, олардың компанияның қаржылық жағдайына тигізер ықпалын оқып – білу. Биржалық мәмілелер нәтижесінде қалыптасатын, бағам ( баға ) негізінде биржа бағалы қағаздарды бағалайды.
Ең ақырында, инвесторлар осындай зерттеу негізінде дайындалған ұсыныстарды қолдарына алады. Сөйтіп, листинг – биржаның қасиетті міндеттемесі ретінде, оның басты міндеті потенциалды инвесторлардың қаражат жұмсауына дұрыс бағыт беру және олардың мүдделерін қорғау болып саналады. Экономикалық жағдай, акционерлік қоғамдардың рейтингі және ең бастысы биржалық баға белгілеу парағы ( биржалық бағалы қағаздар тізімі ) инвесторлардың шешім қабылдауына негіз болып, қызмет етеді. Баға белгілеу парағы - елдегі, аймақтағы, әлемдік шаруашылықтағы қор нарығындағы ауа райының өзгерісін көрсететін өзіндік барометрді білдіреді.
Бағалы қағаздары бағалауға жіберілген акционерлік қоғамдардың экономикалық жағдайын биржа қатаң бақылап, қажет кезде ( олардың экономикалық жағдайы нашарлап немесе борыштық тұрақсыздыққа ұшыраса ) делистинг процедурасын қолдануы, яғни тізімнен алып тастауы мүмкін.
Листинг процедурасы ТМД елдерінің қор биржаларының іс – тәжірибелеріне біртіндеп енгізілуде. Қазіргі ең бастысы, кәсіпорындарды жаппай акционерлеу алдында бағалы қағаздар нарығындағы қаржы дағдарысының тәуекелін төмендетіп, қаражат жұмсаудың сенімділігін кепілдендіру арқылы инвесторлардың сенімдеріне кіру қажет болып отыр.
Сондықтан, листинг ережесін енгізу, оны сақтау және бағаланатын бағалы қағаздар санын көбейтуге тырыспау – бұл бағалы қағаздар нарығы енді ғана қалыптасқан тұста ең өзекті мәселеге айналуда.
Қор биржасы бағалы қағаздардың қайталама рыногының ұйымдастырушысы болып табылады. Биржадан тыс рынок, әдеттегідей, тек бағалы қағаздардың жаңа шығарылымдарын қамтиды. Онда көбінесе облигациялар орналастырылады. Биржада, керісінше, бағалы қағаздардың ескі шығарылымдарының, негізінен акционерлік қоғамдардың акцияларының бағамы белгіленеді. Заңнамамен қор биржаларының ең төмен жарғылық капиталы белгіленеді. Қор биржасы инвестициялық институттар ретінде қызметпен айналыспайды, бірақ меншікті акциялар шығара алады және сата алады, бұл оның мүшелері болуға құқық береді.
Қор биржасы заңнамаға сәйкес тіркелінеді және бағалы қағаздармен биржалық қызмет жүргізуге Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссиясында лицензия алады.
Бағалы қағаздар рыногының кәсіби қатысушылары және заңдарға сәйкес бағалы қағаздардан басқа өзге қаржы құралдарымен өзге мәмілелерді жүзеге асыру құқығы бар өзге де заңды тұлғалар қор биржаларының мүшелері болып табылады. Қор биржасында бағалы қағаздар рыногының кәсіби қатысушыларының кемінде он мүшесі болуы тиіс. Қор биржасының мүшелері мәмілелерді жасау осы мүшелер үшін қор биржасының ережелерінде жол берілетін қаржы құралдарының түрлері бойынша сауда – саттыққа қатысуға құқылы.
Сауда – саттықты ұйымдастырушының кірісі оның негізгі қызметінен алатын қаражат есебінен құрылады. Сауда – саттықты ұйымдастырушы мынадай жағдайларда:
1). Сауда – саттықты ұйымдастырушының мүшелігіне кіргені үшін;
2). Сауда – саттықты ұйымдастырушының мүлкін пайдаланғаны үшін;
3). Бағалы қағаздар листингі үшін және олардың сауда – саттықты ұйымдастырушысының тізімінде болғаны үшін;
4). Мәмілелерді тіркеу және рәсімдеу үшін;
5). Ақпараттық қызмет көрсеткені үшін және өзге де жағдайларда ақшалай жарналар мен алымдар алады.
Биржадан тыс бағалы қағаздар рыногының баға белгілеу ұйымы - акционерлік қоғамның ұйымдық – құқықтық нысанында құрылған, осы сауда – саттықты ұйымдастырушы клиенттердің арасында баға белгілеу арқылы айырбастау жүйесін пайдалану мен қолдау арқылы сауда – саттықты ұйымдық және техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын заңды тұлға. Бұл ұйымның негізгі мақсаты оның клиенттері арасындағы бағалы қағаздарға баға белгілеудің алмасу жүйесін ұйымдастыру болып табылады. Бағалы қағаздар рыногының кәсіби қатысушылары ғана баға белгілейтін ұйымның клиенттері бола алады.
Қаржы рыногының жұмыс істеуі мемлекеттік реттеуді талап етеді. Ол бағалы қағаздар рыногының субъектілері қызметіне міндетті талаптар белгілейтін нормативтік - құқықтық актілер шығару, эмиссиялық бағалы қағаздар шығаруды тіркеу мен оларда көзделген шарттар мен міндеттерді элементтердің сақтауын бақылауды жүзеге асыру, бағалы қағаздар рыногының кәсіби қатысушылары мен олардың өзін - өзі реттейтін ұйымдар қызметін лицензиялау және олардың қызметіне бақылау жасау және т.с.с. жолымен жүзеге асырылады. Қазақстанда мұндай функцияларды жүзеге асырушы уәкілетті орган Ұлттық банктің құрамындағы Бағалы қағаздар жөніндегі департамент болып табылады. Ол эмитенттер қызметіне талаптар мен стандарттарды белгілейді, эмиссиялардың проспектілерін және бағалы қағаздар шығару туралы шешімдерін тіркейді, эмиссиялар бойынша барлық шарттар мен міндеттемелерді эмитенттердің сақтауына бақылауды жүзеге асырады, бағалы қағаздар рыногының кәсіби қатысушыларының қызметін лицензиялайды, бұл рыноктағы әлемдік қаржы дағдарысының және экономиканың нақты секторларындағы өндірістің құлдырауынан туындаған сыртқы және ішкі факторлардың еліміздің бағалы қағаздар рыногына тигізетін жайсыз әсеріне қарамастан, ол даму үстінде . Республиканың бағалы қағаздар рыногында жасалып жатқан қадамдар соңғы кездері айтарлықтай белсенді бола түсті. Стратегиялық тұрғыдан келгенде экономиканы сақтандыру, қазір жұмыс істеп тұрған өндіріс орындарын жандандыру жөнінде жаңаларын құру үшін қажетті алғышарттар жасау, халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту жөніндегі табысты шаралар ғана Үкіметтің қаржы рыногының өтімділігінің төмендігі проблемасын толық шешуіне мүмкіндік береді.
Биржаның негіз қалаушы қағидаты бағалы қағаздар рыногының өтімділігін қамтамасыз ету болып табылады. Қор биржасы бағалы қағаздар рыногының субъектісіне келтірілген залалдардың орнын толтырады және оған өз жарғысын, биржалық сауда ережелерін бұзған немесе коммерциялық құпияны жария еткен жағдайда заңнамаға сәйкес жауап береді.
1.3 Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының даму болашағы.
Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының ағымдағы жағдайын, экономиканың өтпелі кезеңдегі жалпы жағдайымен байланысты дағдарысты деп сипаттауға болады. Бағалы қағаздар нарығы – бұл жалпы нарықтар сияқты экономиканың жан – жақты дамуынсыз толыққанды түрде қызмет ете алмайтын нарықтың бір сегменті. Қор нарығының жағдайы бірқатар факторларға байланысты, соның ішінде ең басты ролді инфляция қарқыны алады. Өндірістің құлдырауы және бағаның өсуі тұсында қор нарығының көптеген артықшылықтары жарамсыз болып қалады.
Барлық қиын жағдайда да қор нарығының инвестициялық процестегі ролі арта түсуде. Бұл ең бастысы күрделі капитал жұмсалымын қаржыландыруға арналған ресурстарға деген қажеттіліктен туындайтын кәсіпорындарды акционерлеумен байланысты. Қор нарығы арқылы жүзеге асырылатын өндіріске және инфрақұрылымға шетел инвестицияларын тарту үшін қолайлы база жасалуы қажет.
Сондай – ақ әр түрлі бюджеттен тыс қорлар да құрылады. Қаражат жинақтау шамасына қарай, олар қаражаттарын бағалы қағаздарға инвестициялайды.
Осындай және басқа да факторлар қор нарығын инвестициялауға арналған қаражат жинақтау жолдары ретінде арттырудың потенциалды мүмкіндіктерін көрсетеді.
Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының даму болашағы үшін ресурстарды жинақтау ( материалдық база, адамдарды оқыту, заңдарды шығару, технология және ақпараттық база және т.б. ) сұрақтарын ғана қамтып қоймай, сондай – ақ нарыққа өту барысында туындаған макроэкономикалық мәселелердің стратегиялық шешімін және талдауды қамтитын бағалы қағаздар нарығын дамытудың ұзақ мерзімді саясаты болуы керек.
Мұндай әрекет ету бағдарламасының мемлекеттік деңгейде, оның қаржы саясаты аясында жасалады деп күтуге болмайды. Мемлекеттің фискальдық мүддесі, оның құрылымдары арасындағы қарама – қайшылық, бұл міндетті шешуге мүмкіндік жасамайды. Міне сондықтан да, жаңадан құрылған бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатынасушыларының бірігуімен жасалатын қаржы тұрақтылығына және өндірістің дамуына дейін биржалардың, брокерлік фирмалардың және т.б. ұзақ мерзімді мүдделерін қамтамасыз ететін стратегияның болуының маңызы зор.
Қазақстандық бағалы қағаздар нарығының даму болашағы үшін, нарыққа өту барысында туындайтын макроэкономикалық және басқару шешімдерін талдау және стратегиясын қамтитын бағалы қағаздар нарығын дамытудың ұзақ мерзімді саясаты қажет.
ІІ Бөлім Қор нарығындағы бағалы қағаз.
2.1. Бағалы қағаздардың мәні мен түрлері
Қазақстан нарығындағы бағалы қағаздар қатарына ҚР Үкіметі мен шаруашылық субъектілер акциялары мен облигациялары жатады.
Акция- шаруашылық субъектінің бағалы қағаздары. Ол негізінен аталған субъектінің дивидент түрінде пайда табуына, акционерлердің жалпы отырысында дауыс беруге және ликвидация кезінде субъекті мүлігінің бір бөлігіне құқық береді.
Облигация- борыштық бағалы қағаз түрі. Ол қоғамды басқаруға қатысу құқығын бермегенімен, купон не дисконт түрінде сыйақы алуға кепілдік береді.
Эмитентке байланысты бағалы қағаздар мемлекеттік, муниципалдық және ұжымдық болып бөлінеді. Мемлекеттік бағалы қағаздар Қаржы Министрлігі мен ҚР Ұлттық Банкі бастаған ҚР Үкіметімен эмиссия жасайды. Муниципалдық бағалы қағаздар жергілікті атқарушы органдар арқылы шығарылады. Ал, ұжымдық бағалы қағаздар түрі болса, шаруашылық субъектілерімен.
Жалпы, бағалы қағаздар ресурстарды тарту құралы боп саналады. Акциялар акционерлік капиталды ұлғайтады. Ал, облигациялар айналым капиталын арттырады не белігілі бір мақсатты бағдарламаларды өткізу үшін эмиссия жасайды. Мемлекеттік облигациялар- мемлекеттік қарыз формасы. Бұл жағдайда мемлекет бюджет дефицитін жабу, түрлі мақсаттық бағдарламаларды өткізу және зейнетақы қарыздарын өтеу үшін қайтарымды және ақылы негізді ресурстар тартады. Ұжымдық облигациялар дегеніміз – эмитенттердің тұрғысынан қарағанда, облигацияларды шығару мен орналастыру барысында банктік несие бойынша орта нарықтық ставкадан төмен белгілі бір ставкамен, белгілі бір уақыт аралығына ресурстар тартылатын банктік несиенің баламасы. Ал, инвестициялау үшін қажетті ресурстары бар тұлғалар, яғни, инвесторлардың пікірінше облигациялар дегеніміз, бағалы қағаздарды сатып алу жолымен артық ресурстарды уақытша салынып, бағалы қағаздар өтелім мерзімі аяқталғанша немесе инвесторлар үшін кез-келген тиімді уақыт ішінде сатуға қолайлы банктік депозит баламасы.
student.zoomru.ru
